Scapitta [ska~], Scapita, [Antonio] Vincenzo, *1584 Valenza, †1 VIII 1656 Wiedeń, włoski kompozytor, śpiewak (tenor), doktor teologii należący do zakonu franciszkanów konwentualnych. Jako chłopiec śpiewał w chórze katedralnym w rodzinnym mieście, a w latach 1606–10 był jego dyrygentem. Później wstąpił do klasztoru w Pawii lub jej okolicach, a następnie (ok. 1625) był muzykiem w bazylice św. Antoniego w Padwie. W latach 1626–33 śpiewał tenorem w kapeli arcyks. Leopolda V w Innsbrucku; w latach 1633–36 w służbie biskupa Ołomuńca, kardynała F. Dietrichsteina w Mikulovie; prawdopodobnie od 1637 był tenorem w kapeli Władysława IV i kapelanem królewskim. 6 XI 1645 uzyskał od króla pozwolenie na utworzenie w Warszawie klasztoru franciszkanów i został jego pierwszym gwardianem. Po inwazji Szwedów w 1655 wyjechał do Wiednia, gdzie zmarł w domu zakonnym; w nekrologu określony błędnie: „Capellae Magister”. Jako śpiewak i aktor brał udział w wykonaniach drammi per musica (których mógł być współautorem) oraz commedie dell’arte. Zachowana twórczość Scapitty świadczy o przyswojeniu przez niego zasad prima i seconda pratica. Do utworów nowszych stylistycznie należą Concerti na 1–4 głosy i basso continuo, op. 1 (Wenecja 1625, dekomplet) oraz kompozycje na 2–4 głosy i organy wydane w zbiorze Vaghi fiori di Maria Vergine op. 2 (Wenecja 1628), nawiązujące stylistycznie do koncertów kościelnych L. Viadany. Missae op. 3 (4 utwory na 5 i 8 głosów oraz instrumenty, Wenecja 1629) należą do gatunku mszy ad imitationem i bliższe są stile antico. W tym stylu utrzymane są również 2 utwory Scapitty (Loquebantur pro ut Spiritus Sanctus, na 4 głosy i enigmatyczny kanon 2-głosowy) zawarte w Cribrum musicum... M. Scacchiego (Wenecja 1643). Zaginęła Musica di camera op. 4 (Wenecja 1630) wymieniona w Musicalisches Lexicon J.G. Walthera (Lipsk 1732), podobnie jak „concerto” na 10 głosów, wymienione w inwentarzu franciszkańskim z Przemyśla, spisanym w 1677.
Literatura: K. Kantak Franciszkanie polscy, t. 2: 1517–1795, Kraków 1938; A. Szweykowska, Kapela królewska Jana Kazimierza w latach 1649–1652, „Muzyka” 1968 nr 4; F.W. Riedel Die Wiener Minoriten und ihre Musikpflege, „Singende Kirche” XVI, 1968–1969; S. Martinotti Notizie su V. Scapitta valenziano, „Quadrivium” XI, 1970 oraz w: Secondo incontro con la musica italiana e polacca. Musica strumentale e vocale strumentale dal Rinascimento al Barocco. Bologna 29–30 settembre 1970, «Miscellanea Saggi Convegni» 8. A.M.I.S., Bolonia 1974; M. Perz Inwentarz przemyski (1677), „Muzyka” 1974 nr 4; A. i Z.M. Szweykowscy Włosi w kapeli królewskiej polskich Wazów, Kraków 1997 (zawiera wyd. Regina Caeli z 1628); B. Przybyszewska-Jarmińska Wojciech Dembołęcki, Andrzej Chyliński, V. Scapitta et al. Franciscan Musicians in the Polish-Lithuanian Commonwealth in the 17th Century, w: Musicologie sans frontieres / Muzikologija bez granica / Musicology without Frontiers. Svečani zbornik za Stanislava Tuksara / Essays in Honour of Stanislav Tuksar, red. I. Cavallini, H. White, «Muzikološki zbornici» 13, Croatian Musicological Society, Zagreb 2010; B. Przybyszewska-Jarmińska Vincenzo Scapitta da Valenza i inni. O franciszkańskich muzykach związanych z patronatem polskich Wazów, w: „Polski Rocznik Muzykologiczny” 2011.
