Rudert, Henryk

Rudert Henryk Krzysztof, *1811 Korneuburg, †3 IV 1862 Warszawa, polski lutnik, altowiolista i gitarzysta. Był synem Jana Michała (Johanna Michaela) Ruderta, lutnika przybyłego ok. 1818 z Austrii do Warszawy, i u niego uczył się lutnictwa. Ok. 1821–22 studiował grę na instrumentach smyczkowych u J. Bielawskiego w Oddziale Muzyki Wydziału Sztuk Pięknych UW. Od ok. 1828 współpracował z ojcem w Warszawie, od 1833 prowadził własną pracownię i skład. W 1838 na wystawie przemysłowej w Warszawie prezentował gitarę hiszpańską z drewna jaworowego i świerkowego, inkrustowaną kością słoniową, z szyjką inkrustowaną srebrem i z „mechanizmem do strojenia” oraz altówkę ze smyczkiem z drewna fernambukowego. Na wystawie w 1841 w Warszawie pokazał skrzypce wzorowane na modelu Amatiego oraz gitarę zdobioną intarsją i inkrustowaną kością słoniową, która zachwycała pięknym, pełnym tonem; został nagrodzony pochwałą, a instrument nabył namiestnik Królestwa. W 1845 notowany jako korektor Orkiestry Teatrów Warszawskich. Tego samego roku na wystawie w Warszawie eksponował 4 instrumenty (duży i mały model skrzypiec, altówkę inkrustowaną na wzór szkoły bresciańskiej, wiolonczelę z przymocowaną śrubą i szyjką ozdobioną płaskorzeźbą, smyczki oprawione w srebro), skrzypce 3/4 i gitarę hiszpańską. Na światowej wystawie w Londynie w 1851 nagrodzono medalem pamiątkowym jego skrzypce (małe) z „drewna krajowego”, smyczek i kalafonię. Także w Moskwie w 1853 skrzypce i smyczki Ruderta nagrodzono medalem srebrnym małym.

W 1857 na wystawie w Warszawie nagrodzono medalem srebrnym małym: 5 instrumentów smyczkowych, ponadto skrzypce wzorowane na modelu Guarneriego z portretem Paganiniego na spodniej płycie, mandolinę, filomelę (skrzypce z metalowymi strunami i niskim podstawkiem, budowane przez Ruderta od 1853), cytrę, 11-strunną gitarę basową z 2 szyjkami (przygotowywaną uprzednio na konkurs 10-strunnych gitar w Brukseli), inkrustowaną w motywy kwiatowe, z brzegami otworu rezonansowego inkrustowanymi macicą perłową, płytą wierzchnią i szyjką inkrustowanymi kością słoniową, skrzypcową strunę basową okręconą bajorkiem oraz kalafonię. Przedstawił też instrument canta viola według pomysłu Chojnackiego (który na nim grał) o nietypowej budowie i metalowych strunach. W 1858 wykonał na zamówienie smyczek z futerałem, który został podarowany dyrygentowi orkiestry berlińskiej E. Bachowi przez miejscową gminę ewangelicko-augsburską. Pod koniec tego roku, w oparciu o pomysł paryskiego lutnika La Prévotte’a, zbudował skrzypce w kształcie płaskiej skrzynki, które wypróbował A. Kątski (eksperyment nie udał się). Przed 1862 według pomysłu i na zamówienie Konstantego J., melomana z Lublina, wykonał gitar-cello (6 strun na podstawku i 4 struny rezonansowe pod podstawkiem) — instrument smyczkowy o brzmieniu gitary. W 1862 na wystawie w Londynie nagrodzono medalem złotym skrzypce Ruderta według modelu Guarneriego ozdobione wizerunkiem św. Cecylii, skrzypce według modelu Stradivariego ozdobione snycerką i z napisem informującym o przeznaczeniu na wystawę, altówkę i wiolonczelę (instrumenty ocenione bardzo wysoko przez kwartet muzyków w składzie: Studziński, Nowak, Mystkowski i Eisig), kontrabas ze smyczkami i kalafonią oraz cytrę.

Rudert był jednym z najlepszych lutników Królestwa Polskiego, jego instrumenty odznaczały się pięknym wykończeniem, czystym, czerwono-żółtym werniksem, były ozdabiane inkrustacją, intarsją i snycerką; gitary miały wypukłe spody. Stosował drukowane karteczki rozpoznawcze. Instrumenty Ruderta osiągały znaczne ceny nie tylko ze względu na wystrój zewnętrzny, ale również doskonałe brzmienie (szczególnie wiolonczela i gitara). Na jego wiolonczeli grał m.in. J. Szabliński, na skrzypcach N. Biernacki. Rudert otrzymał listy pochwalne od K. Lipińskiego (1841), Serwego (A.F. Servais’go?), Sivorego (?), A.-J. Artôta, A. Piattiego, O. Bulla i in. Rudert był również znakomitym muzykiem — altowiolistą (ok. 1841 w orkiestrze Teatru Narodowego) i gitarzystą (grał na gitarze m.in. podczas wystawy warszawskiej w 1841); ponadto grał na altówce w zespołach kameralnych w salonach warszawskich. Komponował drobne utwory, np. Mazur na fortepian, dedykowany A. Fraget (wyd. u I. Klukowskiego w 1849). Po śmierci Ruderta zakład prowadziła jego żona, a potem, pod dawną nazwą firmy, H. Schuster. Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu posiada futerał po gitarze Ruderta z 1841, cytrę salzburską z ok. 1850 (?), skrzypce z 1850 i 1860 oraz kontrabas z 1847, Muzeum Narodowe w Krośniewicach skrzypce 3/4 z 1842, ZPAL w Warszawie wiolonczelę z 1850, a Muzeum Instrumentów w St. Petersburgu gitarę-lirę sprzed 1845.

Literatura: W. Kamiński Skrzypce polskie, Kraków 1969; B. Vogel Instrumenty muzyczne w kulturze Królestwa Polskiego, Kraków 1980.