Rostkowska Waleria, z d. Trzcińska, *30 VII 1826 Przybyszyce (k. Łęczycy), †24 I 1917 Warszawa, śpiewaczka (sopran) i aktorka. Do 1848, kiedy to poślubiła E. Rostkowskiego, urzędnika gubernialnego w Wilnie, występowała pod nazwiskiem panieńskim. Śpiewu uczyła się od 1841 u A. Korzeniowskiego w Warszawie, następnie w Szkole Śpiewu J. Quattriniego. 8 XII 1846 debiutowała w Teatrze Wielkim w Warszawie w partii Adalgizy w Normie V. Belliniego, następnie wystąpiła w partii Alicji w Robercie Diable G. Meyerbeera. W latach 1851–64 śpiewała w teatrze w Wilnie, wkrótce stając się jego primadonną; 28 II 1854 po raz pierwszy wykonała tam partię Halki w 2-aktowej wersji opery Moniuszki, która została następnie zaprezentowana w Mińsku, Druskiennikach i Kownie; 28 VII 1860 wystąpiła w roli Halki w Warszawie. Od XII 1860 Rostkowska wielokrotnie śpiewała tę partię w Wilnie i na scenach prowincjonalnych. Po zamknięciu w 1864 teatru polskiego w Wilnie związała się z grupami teatralnymi P. Ratajewicza (1866–69), A. Raszewskiego (1870) i A. Trapszy (1870–71), występując w mniejszych miastach Polski, głównie w operach S. Moniuszki, K. Kurpińskiego, G. Donizettiego, V. Belliniego, G. Rossiniego, F. Aubera, G. Meyerbeera, G. Verdiego, później także w sztukach dramatycznych. Po raz ostatni grała na scenie w 1871 w Piotrkowie Trybunalskim. Głos Rostkowskiej oceniano jako czysty i dźwięczny, lecz jej kreacjom zarzucano niedosyt uczucia i dramatyzmu. Dla niej (a nie, jak się powszechnie sądzi, dla P. Rivoli) Moniuszko napisał już przed 1848 pieśń Gdyby rannym słonkiem, później zwaną arią. Od ok. 1897 Rostkowska mieszkała w przytułku św. Franciszka Salezego w Warszawie, została pochowana na cmentarzu Powązkowskim ze składek społecznych.
Literatura: Zgon „pierwszej Halki” oraz A. D. [A. Dobrowolski] „Pierwsza Halka”, „Kurier Warszawski” 1917 nr 24 i 25.
