Rösler, Anton

Rösler, Rössler, Anton, od ok. 1773 Rosetti Antonio, *ochrzcz. 26 X 1746 Mimoň , †30 VI 1792 Ludwigslust, czeski kompozytor i kontrabasista. Mylony z F.A. Rösslerem (*1746), G.A. Rösslerem (*1745), A. Rosettim z Mediolanu (*1744) lub A. Rosettim, skrzypkiem ks. Esterházyego. Przeznaczony do stanu kapłańskiego studiował w kilku czeskich kolegiach jezuickich: w latach 1763–64 w Brünn koło Pragi, 1765–66 w Kuttenbergu (obecnie Kutná Hora), 1767–68 i w 1773 w Ołomuńcu. W latach 1769–72 uczył w kolegium w Znojmo. Od IX 1773 był kontrabasistą w kapeli dworskiej hr. Ernsta von Öttingen-Wallerstein. W 1775 odwiedził dwór brandenburski w Ansbach. Od XII 1781 do IV 1782 przebywał w Paryżu, gdzie jego muzyka cieszyła się dużą popularnością, była wydawana i wykonywana m.in. w ramach Concerts Spirituels; w tym czasie zetknął się z Ch.W. Gluckiem i N. Piccinnim. W 1785 Rösler został kapelmistrzem w Wallerstein, jednak z powodu niskich dochodów i ograniczonych możliwości wykonawczych zespołu (tylko muzyka instrumentalna) w 1789 przeniósł się do Ludwigslust, gdzie otrzymał stanowisko kapelmistrza orkiestry dworskiej Friedricha Franza I, ks. Meklemburgii i Schwerinu. 14 XII 1791 w kościele św. Mikołaja w Pradze, podczas uroczystej mszy za W.A. Mozarta, wykonano Requiem Es-dur Röslera. Wiosną 1792 kompozytor przebywał w Berlinie, gdzie na dworze pruskim zaprezentowano oratorium Jesus in Gethsemane i kantatę Hallelujah. Zmarł wskutek źle leczonej infekcji, której nabawił się w podróży do Berlina, 3 VII został pochowany w Ludwigslust.

Rösler pozostawił wiele dzieł zarówno drukowanych, jak i w rękopisach, które z uwagi na rozproszenie w ponad 40 bibliotekach i problematyczną atrybucję nastręczały wiele trudności badaczom jego twórczości; w katalogach Röslera nadal figuruje grupa ponad 40 utworów o niepewnym autorstwie. W muzyce Röslera można zauważyć wyraźny przełom spowodowany najprawdopodobniej pobytem w Paryżu. Wczesne dzieła z lat 1773–81 cechuje konwencjonalny język muzyczny i proste środki wyrazowe, diatonika, przejrzysta faktura i nieskomplikowana harmonia. Utwory późniejsze zyskują bardziej indywidualny charakter; język tonalny i harmoniczny jest bogatszy, melodyka bardziej ekspresyjna, a forma i faktura bardziej zróżnicowana.

Do najwybitniejszych dzieł Röslera należą symfonie; tworzył je przez całe życie, jednak większość powstała dla orkiestry w Wallerstein. Symfonie 4-częściowe przeważają nad 3-częściowymi; menuet usytuowany jest jako II lub III część cyklu; części drugie utrzymane są w kontrastującej tonacji, przeważają tonacje C-dur i D-dur, wygodne dla instrumentów dętych, z których słynęła kapela w Wallerstein. Przed 1781 Rösler pisał symfonie na instrumenty smyczkowe, obój i rogi, potem dodawał partie fletu, fagotu i klarnetu, a w przypadku symfonii na wielką orkiestrę („à grand orchestre”) także trąbki i kotły. Symfonie koncertujące i koncerty na róg lub 2 rogi i orkiestrę zaliczane są do najlepszych przykładów wczesnoklasycznego koncertu na ten instrument. Sonaty fortepianowe są na ogół prostymi i krótkimi, 2- lub 3-częściowymi utworami o przejrzystej fakturze i lirycznej melodyce w częściach wolnych.

W muzyce wokalno-instrumentalnej przeważa, szczególnie w partiach chóralnych, homofonia, prosta harmonia, diatonika; technika fugowana stosowana jest często w punktach kulminacyjnych utworu (np. 4-głosowa fuga w Osanna z Requiem Es-dur). W partiach recytatywnych oratoriów w celach wyrazowych Rösler wprowadzał chromatykę, modulacje, zróżnicowaną metrorytmikę i cieniowanie dynamiczne; w ariach głosowi solowemu towarzyszą instrumenty obbligato (np. obój w Weh mir Armen z Der sterbende Jesus, 2 altówki w Requiem Es-dur).

Literatura: O. Kaul Thematisches Verzeichnis der Instrumentalwerke, w: Ausgewählte Werke, t. 1 (zob. Edycje); O. Kaul Die Vokalwerke Rosettis, Kolonia 1911; C. Meyer Zu Anton Röslers Geburtsdatum, „Zeitschrift für Musikwissenschaft” XVI, 1934; H. Fitzpatrick Anton Rösler, „Music and Letters” XLIII, 1962; S.E. Murray Antonio Rosetti (1750–1792) and His Symphonies, dysertacja University of Michigan, 1973; S.E. Murray The Roesler-Rosetti Problem. A Confusion of Pseudonym and Mistaken Identity, „Music and Letters” LVII, 1976; M. Danckwardt Anton Röslers Requiem für die Beisetzung der Fürstin Maria-Theresia zu Oettingen-Wallerstein, „Augsburger Jb für Musikwissenschaft” IV, 1981; P. Podejko Katalog tematyczny rękopisów i druków muzycznych kapeli wokalno-instrumentalnej na Jasnej Górze, «Studia Claromontana» XII, Częstochowa 1992; S.E. Murray Anton Röslers Oratorium „Der sterbende Jesus” (1785), „Musik in Bayern” XLV, 1992; S.E. Murray The Music of Antonio Rosetti (Anton Rösler), ca. 1750–1792. A Thematic Catalog, Warren 1997; J. Moesus Kein ‘musikalischer Luftspringer’: Antonio Rosetti—Haydns berühmter Zeitgenosse, “Das Orchester”, 47 (1999); S.E. Murray ‘Grande Partitas with passages and minuets’: Antonio Rosetti and Harmoniemusik in the Oettingen-Wallerstein Hofkapelle w: Zur Harmoniemusik und ihrer Geschichte, red. Ch-H. Mahlhling, K. Pfarr, K. Böhmer, Moguncja 1999; Z. Divorky Antonio Rosetti and the millennium/Antonio Rosetti et le Millénaire/Antonio Rosetti und das Jahrtausend, “Brass bulletin”, 109 (2000); J. Štefan,  Rosettiana, „Hudební věda”, 37 (2000); S.W. Murray, Rosetti’s Jesus in Gethsemane (1790): A Passion oratorio for the Ludwigslust Hofkapelle w: Musik in Mecklenburg, red. K. Heller, A. Waczkat, H. Möller, Hildesheim 2000; S.E. Murray Antonio Rosetti (um 1750–1792) und die Musik seiner Zeit w: Rieser Kulturtage, red. W-D. Kavasch, Nördlingen 2000; S.E. Murray The state of research on the life and music of Antonio Rosetti (ca. 1750–1792), K. Böhmer Ein Kleinmeister der Klassik? Antonio Rosetti im stilistischen Umfeld, T. Gable, J. Moesus, H. Schäfler Rosettis Sinfonie B-Dur, Murray A 48, und ihr musikalischer Kontext, G. Grünsteudel Die Mitglieder der Wallersteiner Hofkapelle in Kurzporträts. I: Antonio Rosetti, „Rosetti-Forum“, 1 (2000); S.E. Murray Haydn oder Rosetti? Das Konzert in Es-Dur für zwei Hörner Murray C56Q, J. Štefan Rosettiana: Beiträge zur frühen Biographie, R. Ostermeyer Notizen aus der Editionsarbeit: Unbekannte Hornkonzerte von Rosetti, „Rosetti-Forum“ 2 (2001); G.  Grünsteudel Rosetti in russischen Diensten – ein neuerlicher Fund, S.E. Murray Sinfonia in G molle – Mozart und Rosetti im Vergleich, M. Staehelin Zu Antonio Rosettis späten Ludwigsluster Chorwerken Jesus in Gethsemane und Halleluja, H. Ullrich Sinfonien und Parodien. Meingosus Gaelle und Johann Simon Mayr bearbeiten Rosetti, „Rosetti-Forum“ 3 (2002); S. E. Murray “Er kommt zu bluten auf Golgatha”. Zu Antonio  Rosettis Passionsoratorium “Der Sterbende Jesus”, „Rosetti-Forum“, 4 (2003); L. Bernstein Joseph Haydn’s influence on the symphonies of Antonio Rosetti w: Historical musicology: Sources, methods, interpretations, red. S.A. Crist, R. Montemorra Marvin, Rochester 2004; K. Böhmer Zum Streichquartettschaffen Antonio  Rosettis, G.  Grünsteudel “Der König liebt seine Kompositionen ausserordentlich…“. Rosetti, Bossler und Berlin (1792), S. E. Murray “Grandes parthies avec des passages et des menuets”. Rosetti und die Wallersteiner Harmoniemusik, H. Scheck Zur Entstehung von Rosettis Hymnus Jesu, rex fortissime, „Rosetti-Forum“,  6 (2005); S.E. Murray “Das Requiem war von dem berühmten Kapellmeister Rosetti…”, ”Rosetti-Forum”, 7 (2006); H.O. Koch Rosettis Bewerbung um das Konzertmeisteramt in Kirchheimbolanden, “Rosetti-Forum”, 9 (2008) ; J. Focht Zu Rosetti und einigen seiner süddeutschen Weggefährten in Ludwigslust, S.E. Murray Zur instrumentalen Romance bei Rosetti, “Rosetti-Forum”, 10 (2009); M. Danckwardt Zum Liedschaffen Antonio Rosettis und seiner Zeitgenossen, “Rosetti-Forum”, 11 (2010); R. Biener Die geistlichen Werke Antonio Rosettis. Werke – Quellen – Echtheitsfragen, Beeskow 2011; G. Grünsteudel Zu Antonio Rosettis Passionsoratorium Der Sterbende Jesus, „Historischer Verein für Nördlingen und das Ries: Jahrbuch“, 33 (2011); G. Grünsteudel Antonio Rosetti. Altes und Neues zur Problematik um Name und Identität, M. Staehelin Antonio Rosettis “Charakter” im zeitgenössischen musikliterarischen Umfeld, „Rosetti-Forum“, 13 (2012); G. Grünsteudel Antonio Rosetti (1750–1792), Komponist und Kapellmeister w: Lebensbilder aus dem Bayerischen Schwaben 18, red. M. Haggenmüller, Deiningen 2014; S.E. Murray The Career of an Eighteenth-Century Kapellmeister. The Life and Music of Antonio Rosetti, Rochester 2014; R. Biener Antonio Rosettis Kirchenmusik: Messen und Requien, “Rosetti-Forum”, 17 (2016); B. Steward Horn concerto in E-flat major (C41) by Antonio Rosetti, “The horn call: Journal of the International Horn Society”, 50 (2020); L.M. Vytlačil Antonio Rosetti: The short life of a talented musician, “Czech music quarterly”, 3 (2020).