Rognoni, Francesco

Rognoni [rońjoni], Rogniono, Rognone, Rongione, Rongioni, Rognoni Taeggio, Rognoni Taegio Francesco, *2. poł. XVI w. Mediolan (?), †po 1626 Mediolan (?), włoski kompozytor i instrumentalista pochodzący z Vai Taleggio (prow. Bergamo), działający w Mediolanie, prawdopodobnie młodszy syn Riccarda. Od 1608 należał do akademii Marca Marii Arese w Mediolanie, a od 1610 był kapelmistrzem księcia Masserano. W latach 1613–24 pełnił obowiązki capo musico d’istromenti w kapeli gubernatora Mediolanu; od 1620 kierował jednocześnie zespołem instrumentalnym dworu książęcego i był maestro di cappella bazyliki S. Ambrogio. Podręcznik Selva de varii passaggi dedykowany jest Zygmuntowi III Wazie, brak jednak dokumentów potwierdzających obecność Rognoniego w Polsce.

Rognoni kontynuował dydaktyczne i wiolinistyczne pasje ojca, znany był jako wirtuoz skrzypiec. Zaginiony zbiór Aggiunta del scolare di violino jest pierwszym notowanym podręcznikiem gry na skrzypcach. Do historii muzyki Rognoni przeszedł za sprawą obszernego podręcznika ozdobnego śpiewu i gry Selva de varii passaggi, który uwzględnia zarówno tradycje renesansowe, jak i osiągnięcia seconda pratica. Wzory dyminucji wokalnej i instrumentalnej zamieszczono tu w osobnych częściach. W części wokalnej Rognoni podaje przykłady gruppo, trillo, accento, alla zoppa, pisze o cieniowaniach dynamicznych i agogicznych, wyraźnie przestrzega przed nadużywaniem ozdobników. W części instrumentalnej opisuje technikę gry na wybranych instrumentach, podaje sposoby ułożenia języka w grze na instrumentach dętych oraz gry legato (lireggiare) na instrumentach smyczkowych. Zwraca uwagę na łagodzenie ostrego brzmienia skrzypiec przez odpowiednie prowadzenie smyczka, zaleca dbałość o intonację, wibrację (tremolo) za pomocą palca nieskracającego struny (tzw. wibrato trylowe) oraz omawia wiązane staccato (lireggiare affettuoso). W części zatytułowanej Modo di Passeggiar con Arte e Maestria podał zdyminuowane wersje znanych utworów wokalne (np. Io son ferito Palestriny). Dzięki zróżnicowanym przykładom figuracji instrumentalnej – „con regola naturale al Canto” oraz „non regolate al Canto” (większa ilość skoków, rozłożonych akordów i gra tremolo) – Rognoni jako jeden z pierwszych autorów manifestował odrębność faktury instrumentalnej i wokalnej.

Literatura: G. Barblan I „Rognoni” musicisti milanesi tra il 1500 e il 1600, w ks. pam. A. van Hobokena, red. J. Schmidt-Görg, Moguncja 1962; S. Carter F. Rognoni’s „Selva de varii passaggi” (1620). Fresh Details Concerning Early-Baroque Vocal Ornamentation, „Performance Practice Review” II, 1989; M. Toffetti Per una bibliografia della canzone strumentale milanese, w: R. Giovannelli „musico eccellentissimo e forse il primo del suo tempo”, red. C. Bongiovanni i G. Rostirolla, Palestrina 1998.