Regnart, Jacob

Regnart [reńˊa:r], Regnard, Regnardt, Jacob, Jacques, *między 1540 a 1545 Douai, †16 X 1599 Praga, flamandzki kompozytor działający głównie w Austrii i Czechach. Prawdopodobnie od 1557, a na pewno od 1560 śpiewał w kapeli Maksymiliana Habsburga, rezydującego jako arcyksiążę w Pradze i od 1564, jako cesarz, w Wiedniu. W latach 1568–70 Regnart studiował we Włoszech. W XI 1570 wrócił na dwór w Wiedniu i był nauczycielem chórzystów. Po śmierci Maksymiliana II śpiewał w kapeli cesarza Rudolfa II, którą wkrótce przeniesiono do Pragi; w 1579 został jej wicekapelmistrzem. 9 IV 1582 objął takie samo stanowisko na dworze arcyksięcia Ferdynanda II w Innsbrucku, a w 1585 został tu kapelmistrzem i stopniowo zreformował zespół, który zyskał europejską sławę. Rok po śmierci Ferdynanda powrócił XI 1596 do Pragi na dwór Rudolfa II jako wicekapelmistrz zespołu, którym kierował F. di Monte, i na tym stanowisku działał do końca życia. Regnart był bardzo ceniony przez chlebodawców, co znalazło wyraz m.in. w jego wysokim uposażeniu i nadaniu mu szlachectwa.

Trzej bracia Regnarta, urodzeni w Douai, także komponowali. François (ok. 1540–po 1589) śpiewał w chórze katedry w Tournai, a ok. 1573 może działał na dworze arcyksięcia Macieja Habsburga. Opublikował 50 chansons 4–5-głosowych (Douai 1575, zaginione?), przedruk pt. Poesies de P. de Ronsard & autres Poëtes..., wyd. Paryż 1579, oraz 24 motety 4–6-głosowe w zbiorze Novae camiones sacrae (...) tum instrumentorum (...) tum vivac voci aptissimae, wyd. Douai 1590, zawierającym także 10 utworów Jacoba Regnarta, trzy Pascasiusa, trzy Charles’a (obaj działali w latach 1562–65 w kapeli króla Hiszpanii, Filipa II) i przedmowę piątego brata, Augustina.

Niezwykłą, trwającą wiele lat po śmierci, popularność zyskał Regnart, wprowadzając do krajów niemieckojęzycznych gatunek 3-głosowej canzony alla napolitana. Sam był prawdopodobnie twórcą większości przekładów i oryginalnych, też utrzymanych w stylu poezji włoskiej, tekstów (miłosnych, rzadziej satyrycznych) tych piosenek, których bardzo prosta, homofoniczna faktura, prymitywna harmonia i wdzięczne melodie w głosie najwyższym zachęcały do śpiewu rzesze amatorów. Polifonia i imitacje odgrywają większą rolę w jego canzonach i niemieckich pieśniach 5-głosowych, ale prawdziwy talent i znakomite opanowanie rzemiosła wykazał w twórczości religijnej; tu spotyka się rozbudowane konstrukcje polifoniczne, umiejętne operowanie techniką polichóralną oraz zabiegi z zakresu symboliki i ilustracji muzycznej, służące uwypukleniu treści tekstów. Msze Regnarta należą na ogół do typu missa parodia, a oparte są na motetach, madrygałach i pieśniach niemieckich. Wśród motetów wiele jest 2–5-częściowych, a najbardziej rozbudowane liczą 8 (5-głosowy cykl maryjny z druku 1588) i 7 części (4-głosowy z druku 1605, zakończony 10-głosem). Motet 9-głosowy pochodzi z muzyki Regnarta (z 1584) do moralizatorskiej komedii autorstwa arcyksięcia Ferdynanda.

Literatura: H. Osthoff Eine unbekannte Schauspielmusik Jacob Regnarts, w: Festschrift für Johannes Wolf, red. W. Lott i in., Berlin 1929; F. Mossler Jakob Regnarts Messen, dysertacja, Universität Bonn, 1964; W. Pass Jacob Regnart und seine lateinischen Motetten, dysertacja, Universität Wien 1967; J. Tichota Deutsche Lieder in Prager Lautentabulaturen des beginnenden 17. Jahrhunderts, „Miscellanea musicologica” XX, 1967; K. Wegerer Musik und Komödie um 1580, „Österreichische Musikzeitschrift” XXIII, 1968; W. Pass Thematischer Katalog sämtlicher Werke Jacob Regnarts, Wiedeń 1969; S. Gut Particularités du langage musical de Jacobus Regnart, „Revue musicale de Suisse Romande” XXV, 1972; W. Pass Jakob Regnarts Sammlung „Mariale” und die katholische Reform in Tyrol, w: Festschrift Walter Senn zum 70. Geburtstag, red. R. Egg i E. Fässler, Monachium 1975; R.B. Lynn Eine deutsche Orgeltabulatur des siebzehnten Jahrhunderts in Besitz der University of Michigan, „Die Musikforschung” XXXIV, 1981; C.P. Combieriati Late Renaissance Music at the Habsburg Court. Polyphonic Settings of the Mass Ordinary at the Court of Rudolf II, 1576-1612, Nowy Jork 1987; S.E. Dumont German Secular Polyphonic Song in Printed Editions 1570–1630. Italian Influences on the Poetry and Music, Nowy Jork 1989; M. Cordes Die lateinischen Motetten des Iacobus Regnart im Spiegel der Tonarten- und Affektenlehre des 16. Jahrhunderts, dysertacja, Universität Bremen, 1991; M. Hulková Central European Connections of Six Manuscript Organ Tablature Books of the Reformation Era from the Region of Zips (Szepes, Spiš), „Studia Musicologica” LVI, 2015; M. Hulková The reception of the œuvre of composers active at the court of Rudolf II in Prague in the contemporaneous musical repertoire of historical Upper Hungary, „Hudební věda” LII, 2015; A. Leszczyńska Jacob Regnart’s Connections with Silesia and Poland, „Tijdschrift van de Koninklijke Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis” LXVII, 2017; A.J. Fisher Die Teutsche Nation: Musical Links between the Habsburg Courts and the German States of the Empire oraz J. Pfohl The Court Chapels of the Austrian Line (I): From Emperor Ferdinand I to Emperor Matthias, w: A Companion to Music at the Habsburg Courts in the Sixteenth and Seventeenth Centuries, red. A.H. Weaver, Lejda 2021; J. Pfohl Motetten am Hof Maximilians II. (1527–1576). Komponieren im Zeitalter der Konfessionalisierung, Wiedeń 2022.