Logotypy UE

Regnart, Jacob

Biogram i literatura

Regnart [reńˊa:r], Regnard, Regnardt, Jacob, Jacques, *między 1540 a 1545 Douai, †16 X 1599 Praga, flamandzki kompozytor działający głównie w Austrii i Czechach. Prawdopodobnie od 1557, a na pewno od 1560 śpiewał w kapeli Maksymiliana Habsburga, rezydującego jako arcyksiążę w Pradze i od 1564, jako cesarz, w Wiedniu. W latach 1568–70 Regnart studiował we Włoszech. W XI 1570 wrócił na dwór w Wiedniu i był nauczycielem chórzystów. Po śmierci Maksymiliana II śpiewał w kapeli cesarza Rudolfa II, którą wkrótce przeniesiono do Pragi; w 1579 został jej wicekapelmistrzem. 9 IV 1582 objął takie samo stanowisko na dworze arcyksięcia Ferdynanda II w Innsbrucku, a w 1585 został tu kapelmistrzem i stopniowo zreformował zespół, który zyskał europejską sławę. Rok po śmierci Ferdynanda powrócił XI 1596 do Pragi na dwór Rudolfa II jako wicekapelmistrz zespołu, którym kierował F. di Monte, i na tym stanowisku działał do końca życia. Regnart był bardzo ceniony przez chlebodawców, co znalazło wyraz m.in. w jego wysokim uposażeniu i nadaniu mu szlachectwa.

Trzej bracia Regnarta, urodzeni w Douai, także komponowali. François (ok. 1540–po 1589) śpiewał w chórze katedry w Tournai, a ok. 1573 może działał na dworze arcyksięcia Macieja Habsburga. Opublikował 50 chansons 4–5-głosowych (Douai 1575, zaginione?), przedruk pt. Poesies de P. de Ronsard & autres Poëtes…, wyd. Paryż 1579, oraz 24 motety 4–6-głosowe w zbiorze Novae camiones sacrae (…) tum instrumentorum (…) tum vivac voci aptissimae, wyd. Douai 1590, zawierającym także 10 utworów Jacoba Regnarta, trzy Pascasiusa, trzy Charles’a (obaj działali w latach 1562–65 w kapeli króla Hiszpanii, Filipa II) i przedmowę piątego brata, Augustina.

Niezwykłą, trwającą wiele lat po śmierci, popularność zyskał Regnart, wprowadzając do krajów niemieckojęzycznych gatunek 3-głosowej canzony alla napolitana. Sam był prawdopodobnie twórcą większości przekładów i oryginalnych, też utrzymanych w stylu poezji włoskiej, tekstów (miłosnych, rzadziej satyrycznych) tych piosenek, których bardzo prosta, homofoniczna faktura, prymitywna harmonia i wdzięczne melodie w głosie najwyższym zachęcały do śpiewu rzesze amatorów. Polifonia i imitacje odgrywają większą rolę w jego canzonach i niemieckich pieśniach 5-głosowych, ale prawdziwy talent i znakomite opanowanie rzemiosła wykazał w twórczości religijnej; tu spotyka się rozbudowane konstrukcje polifoniczne, umiejętne operowanie techniką polichóralną oraz zabiegi z zakresu symboliki i ilustracji muzycznej, służące uwypukleniu treści tekstów. Msze Regnarta należą na ogół do typu missa parodia, a oparte są na motetach, madrygałach i pieśniach niemieckich. Wśród motetów wiele jest 2–5-częściowych, a najbardziej rozbudowane liczą 8 (5-głosowy cykl maryjny z druku 1588) i 7 części (4-głosowy z druku 1605, zakończony 10-głosem). Motet 9-głosowy pochodzi z muzyki Regnarta (z 1584) do moralizatorskiej komedii autorstwa arcyksięcia Ferdynanda.

Literatura: H. Osthoff Eine unbekannte Schauspielmusik Jacob Regnarts, w: Festschrift für Johannes Wolf, red. W. Lott i in., Berlin 1929; F. Mossler Jakob Regnarts Messen, dysertacja, Universität Bonn, 1964; W. Pass Jacob Regnart und seine lateinischen Motetten, dysertacja, Universität Wien 1967; J. Tichota Deutsche Lieder in Prager Lautentabulaturen des beginnenden 17. Jahrhunderts, „Miscellanea musicologica” XX, 1967; K. Wegerer Musik und Komödie um 1580, „Österreichische Musikzeitschrift” XXIII, 1968; W. Pass Thematischer Katalog sämtlicher Werke Jacob Regnarts, Wiedeń 1969; S. Gut Particularités du langage musical de Jacobus Regnart, „Revue musicale de Suisse Romande” XXV, 1972; W. Pass Jakob Regnarts Sammlung „Mariale” und die katholische Reform in Tyrol, w: Festschrift Walter Senn zum 70. Geburtstag, red. R. Egg i E. Fässler, Monachium 1975; R.B. Lynn Eine deutsche Orgeltabulatur des siebzehnten Jahrhunderts in Besitz der University of Michigan, „Die Musikforschung” XXXIV, 1981; C.P. Combieriati Late Renaissance Music at the Habsburg Court. Polyphonic Settings of the Mass Ordinary at the Court of Rudolf II, 1576-1612, Nowy Jork 1987; S.E. Dumont German Secular Polyphonic Song in Printed Editions 1570–1630. Italian Influences on the Poetry and Music, Nowy Jork 1989; M. Cordes Die lateinischen Motetten des Iacobus Regnart im Spiegel der Tonarten- und Affektenlehre des 16. Jahrhunderts, dysertacja, Universität Bremen, 1991; M. Hulková Central European Connections of Six Manuscript Organ Tablature Books of the Reformation Era from the Region of Zips (Szepes, Spiš), „Studia Musicologica” LVI, 2015; M. Hulková The reception of the œuvre of composers active at the court of Rudolf II in Prague in the contemporaneous musical repertoire of historical Upper Hungary, „Hudební věda” LII, 2015; A. Leszczyńska Jacob Regnart’s Connections with Silesia and Poland, „Tijdschrift van de Koninklijke Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis” LXVII, 2017; A.J. Fisher Die Teutsche Nation: Musical Links between the Habsburg Courts and the German States of the Empire oraz J. Pfohl The Court Chapels of the Austrian Line (I): From Emperor Ferdinand I to Emperor Matthias, w: A Companion to Music at the Habsburg Courts in the Sixteenth and Seventeenth Centuries, red. A.H. Weaver, Lejda 2021; J. Pfohl Motetten am Hof Maximilians II. (1527–1576). Komponieren im Zeitalter der Konfessionalisierung, Wiedeń 2022.

Kompozycje i edycje

Kompozycje:

świeckie:

Il primo libro delle canzone italiane…, 15 utworów na 5 głosów, wyd. Wiedeń 1574, 2. wyd. Norymberga 1574, 3. wyd. 1580, 4. wyd. 1585; ks. 2, 18 utworów na 5 głosów, wyd. Norymberga 1581; obie ks. z tekstami niemieckimi, pt. Threni Amorum, 1595

Kurtzweilige teutsche Lieder zu dreyen stimmen…, 22 utwory, wyd. Norymberga 1574, 2. wyd. 1576, pt. Der erste Theyl Schöner Kurtzweiliger…, 3. wyd. Norymberga 1578, 4. wyd. 1580; ks. 2 pt. Der ander Theyl Kurtzweiliger…, 22 utwory, wyd. Norymberga 1577, 2. wyd. 1578, 3. wyd. 1580; ks. 3 pt. Der dritte Theyl Schöner Kurtzweiliger…, 23 utwory, wyd. Norymberga 1579, 2. wyd. 1580; 3 ks. razem pt. Teutsche Lieder mit dreyen stimmen (…) in ein Opus zusamen druckt, wyd. Monachium 1583, 2. wyd. 1587, 3. wyd. 1590, 4. wyd. 1597, 5. wyd. 1611, oraz pt. Tricinia. Kurtzweilige…, wyd. Norymberga 1584, 2. wyd. 1588, 3. wyd. 1593

Neue Kurtzweilige Teutsche Lieder mit fünff Stimmen…, 16 utworów, wyd. Norymberga 1580, 2. wyd. 1586

Kurtzweilige neue Teutsche Lieder mit vier Stimmen…, 18 utworów, wyd. Norymberga 1591 (zach. C)

madrygał na 5 głosów i pieśń niemiecka na 4 głosy w drukach zbiorowych (in., 5- i 8-głosowe niekompletne)

5 motetów świeckich na 5–7 głosów w druku zbiorowych z 1568

2 ody łacińskie na 5 i 6 głosów, niekompletne

religijne:

msze:

Missae sacrae…, 8 cyklów na 5, 6 i 8 głosów, wyd. Frankfurt 1602

Continuatio missarum sacrarum…, 9 cyklów na 4–6, 8 i 10 głosów, wyd. Frankfurt 1603

Corollarium missarum sacrarum…, 7 cyklów na 4–6 i 8 głosów, wyd. Frankfurt 1603

8 mszy w rkp.: na 8 głosów, Bolonia, na 5 i 8 głosów w 2 rkp. z Wrocławia (obecnie w Berlinie), na 6 głosów, Praga i na 5 głosów, Wiedeń; 3 zach. szczątkowo, Lubiana, Monachium i Tybinga

motety:

Sacrae aliquot cantiones…, 25 utworów na 5–6 głosów, wyd. Monachium 1575

Aliquot cantiones…, 24 utworów na 4 głosy, wyd. Norymberga 1577

Mariale…, 22 utwory na 4–6 głosów i magnifikat na 8 głosów, wyd. Innsbruck 1588

Sacrarum cantionum (…) liber primus, 24 utwory (w tym 2- i 7-cz.) na 4–8, 10 i 12 głosów, wyd. Frankfurt 1605

21 utworów na 4–6 głosów w t. 1–4 antologii P. Giovanellego z 1568

7 utworów na 3–7 głosów i 5 z tekstem niemieckim na 5 głosów, w drukach zbiorowych z lat 1564–1646 (in. niekompletne)

***

9 psalmów na 4 głosy i 11 motetów na 5 głosów, rkp. Augsburg

19 utworów na 5 głosów, rkp. Ratyzbona

5 utworów na 5–6 głosów i jeden na 9 głosów w kilku rkp. z Wrocławia (obecnie w Berlinie)

kilkanaście utworów z tekstem łacińskim i niemieckim w innych rkp., w tym zach. niekompletnie, lub w intawolacjach organowych (2 motety w Tabulaturze pelplińskiej są kopiami z druków 1568 i 1575)

litania na 6 głosów w Thesaurus litaniarum…, wyd. Monachium 1596

pasja na 8 głosów w rkp. z 1583 z Wrocławia (obecnie w Berlinie)

 

Edycje:

Jacobi Regnart opera omnia, wyd. W. Pass, «Corpus Mensurabilis Musicae» LXII, Rzym, t. 4: Sacrae aliquot camiones, 1575, 1975, t. 5: Aliquot camiones, 1577, 1973 [!]

J. Regnart’s Deutsche dreistimmige Lieder…, 67 utworów, wyd. R. Eitner, «Publikationen Älterer Praktischer und Theoretischer Musikwerke der Gesellschaft für Musikforschung» XIX, Lipsk 1895, przedr. Nowy Jork 1966

motety niemieckie w Acht Lied- und Choralmotetten, «Das Chorwerk» XXX, Wolfenbüttel 1934

litania i 3 motety, «Thesauri Musici» I, IV, X, XXVII, Wiedeń 1971–74

motety świeckie w Novus thesaurus musicus, wyd. A. Dunning, «Corpus Mensurabilis Musicae» LXIV, Rzym 1974

Missa super Christ ist erstanden (5-głosowa, z druku 1603) w „Leise” Settings of the Renaissance and Reformation Era, wyd. J. Riedel, «Recent Researches in the Music of the Renaissance» XXXV, Madison 1980