logotypes-ue_ENG

Reese, Gustave

Biogram i literatura

Reese [ri:s] Gustave, *29 XI 1899 Nowy Jork, †7 IX 1977 Berkeley, amerykański muzykolog. Studiował w New York University, uzyskując w 1921 bakalaureat z prawa oraz w 1930 tytuł bachelor of music. W latach 1927–37 prowadził tam zajęcia dydaktyczne. W latach 1955–74 był profesorem Graduate School of Arts and Science przy New York University, wygłaszał także wykłady gościnne na innych uczelniach amerykańskich: Harvard University w Cambridge, University of California i University of Southern California w Los Angeles, Duke University w Durham, University of Michigan w Ann Arbor, City University of New York i w Juilliard School of Music w Nowym Jorku. Był jednym z założycieli American Musicological Society, w którym w latach 1935–46 pełnił funkcję sekretarza, w latach 1946–50 i 1958–60 wiceprezesa, a w latach 1950–52 prezesa (w 1974 otrzymał tytuł honorowego prezesa towarzystwa). W latach 1949–52 i od 1958 zasiadał w radzie Międzynarodowego Towarzystwa Muzykologicznego. W 1954 przyczynił się do powołania Renaissance Society of America, którym kierował w latach 1971–73. Od 1958 był wiceprezesem Plainsong and Medieval Music Society. Kierował również pracami National Music Council i Society for the Publication of American Music. Od 1933 współredagował, a w latach 1944–45 pełnił obowiązki redaktora naczelnego „The Musical Quarterly”. W latach 1940–45 oraz 1945–55 odpowiadał także za politykę wydawniczą kolejno firm G. Schirmer i C. Fischer. W 1962 został członkiem American Academy of Arts and Sciences; otrzymał honorowe doktoraty Chicago Musical College (1947), Rutgers University (1972) oraz Northwestern University w Evanstone (1976).

Reese był jedną z najważniejszych postaci amerykańskiej muzykologii XX w. Nadzwyczajną aktywność w organizacjach amerykańskiego środowiska muzykologicznego łączył z badaniami nad muzyką dawną oraz intensywną działalnością dydaktyczną. O umiejętnościach pedagogicznych Reese’a świadczą wspomnienia jego uczniów oraz uhonorowanie go w 1972 przez uniwersytet w Nowym Jorku tytułem „Great Teacher”. Owocem wykładów w Washington Square College i Graduate School of Arts and Science są także dwa najważniejsze dzieła Reese’a: Music in the Middle Ages (1940) oraz Music in the Renaissance (1954). O ich pozycji, nie tylko w anglojęzycznej, ale i światowej literaturze muzykologicznej, zadecydowała ogromna erudycja Reese’a, posiadany przezeń zmysł syntezy, jasność i klarowność wywodu oraz połączenie rzeczowego wykładu z osądem estetycznym, zdradzającym pasję autora. Dbając o rzetelność informacji – zwłaszcza dotyczących słabo spenetrowanej muzyki starożytnych kultur Wschodu, chrześcijańskich kościołów wschodnich oraz muzyki Europy Wschodniej – Reese korzystał z pomocy specjalistów w tych dziedzinach, konsultując z nimi (m.in. z O. Strunkiem, E. Welleszem i O. Gombosim) treść poszczególnych rozdziałów lub zlecając napisanie niektórych partii (np. o polskiej muzyce XV w. pisali F. Merlan i D. Plamenac). Współpraca z tłumaczami pozwoliła Reese’owi na zaznajomienie się także z pracami muzykologów rosyjskich, katalońskich i polskich. W bibliografii Music in the Renaissance wymienione są m.in. prace H. Opieńskiego, A. Chybińskiego, Z. Jachimeckiego i M. Szczepańskiej, a sam Reese był współautorem rozdziału o muzyce polskiej XVI w. W stosunku do klasycznego dzieła H. Besselera (Die Musik des Mittelalters und der Renaissance, 1931) prace Reese’a obejmują znacznie większy obszar geograficzny, poszerzony zwłaszcza o peryferia Europy.

Monografia muzyki średniowiecza podzielona jest na 3 części; otwiera ją obszerny wstęp dotyczący muzyki w starożytności, po którym następują dwie główne partie poświęcone religijnej i świeckiej monodii oraz rozwojowi średniowiecznej polifonii w poszczególnych centrach. Jako umowną datę zakończenia epoki średniowiecza Reese przyjmuje rok 1453, a ostatnim chronologicznie kompozytorem, którego twórczość przedstawia, jest J. Dunstable. Muzyka renesansu, której referowanie Reese rozpoczyna od działalności mistrzów burgundzkich, wykrystalizowała się jego zdaniem z zapoczątkowanego w późnym średniowieczu uniezależnienia rytmicznego głosów oraz była wynikiem rezygnacji ze strukturalnej roli konsonansów doskonałych i „emancypacji” konsonansów niedoskonałych. Epokę renesansu podzielił na dwa okresy – wczesny, w którym stopniowo dokonało się odejście od stylistyki średniowiecznej i późny, którego repertuar charakteryzuje się homogenicznością brzmienia, dominacją techniki imitacyjnej i monumentalizmem form. Granicę między tymi okresami wyznacza twórczość Josquina des Prés. Trudności, jakie nastręcza pogodzenie chronologicznego przedstawiania dziejów gatunków i stylów muzycznych z opisem ich geograficznego rozprzestrzeniania, rozwiązał Reese, dzieląc pracę na dwie części, w których omówił „rozwój centralnego języka muzycznego” we Francji, Niderlandach i Włoszech oraz jego „rozprzestrzenianie się i rozwój” na Półwyspie Iberyjskim, w Niemczech, Europie Wschodniej i Anglii. Zamieszczenie w Music in the Renaissance biogramów i analiz utworów nie tylko wybitnych i uznanych kompozytorów, ale także twórców mało lub w ogóle nieznanych, nadaje pracy niemal encyklopedyczny charakter. Oba dzieła przyczyniły się w wielkim stopniu do wzmożonego zainteresowania muzyką dawną, a nawet do rozwoju jej wykonawstwa. O ich znaczeniu świadczy także fakt, że do dziś pełnią (zwłaszcza Music in the Renaissance) ważną rolę w dydaktyce muzykologicznej.

Literatura: Aspects of Medieval and Renaissance Music, księga pamiątkowa Gustava Reese’a, red. J. LaRue, M. Bernstein, H. Lenneberg i V. Yellin, Nowy Jork 1966, 2. wyd. 1978; Musique naturelle et musique artificielle, księga pamiątkowa Gustava Reese’a, red. M.B. Winn, Montreal 1979; A. Mendel Gustav Reese (1899–1977). A Personal Memoir, „Journal of the American Musicological Society” XXX, 1977; Tributes to Gustav Reese (1899–1977), „Early Music” VI, 1978; P. Poźniak Muzyka XV–XVI wieku i pojęcie renesansu w historiografii muzycznej, Kraków 2000.

Prace

The First Printed Collection of Part-Music: the Odhecaton, „The Musical Quarterly” XX, 1934

Music in the Middle Ages, Nowy Jork 1940

Maldeghem and his Buried Treasure, „Notes” VI, 1948/49

The Origins of the English „In Nomine”, „Journal of the American Musicological Society” II, 1949

Monophony in a Group of Renaissance Chansonniers, z Th. Karpem, „Journal of the American Musicological Society” V, 1952

Music in the Renaissance, Nowy Jork 1954, 2. wyd. 1959

Fourscore Classics of Music Literature. A Guide to Selected Original Sources on Theory and Other Writings on Music Not Available in English, with Descriptive Sketches and Bibliographical References, Nowy Jork 1957, 2. wyd. 1970

rozdziały dotyczące muzyki XVI w., w: Music and Western Man, red. P. Garvie, Londyn 1958

The Polyphonic Magnificat of the Renaissance as a Design in Tonal Centers, „Journal of the American Musicological Society” XIII, 1960

Musical Compositions in Renaissance Intarsia, «Medieval and Renaissance Studies» II, red. J.L. Lievsay, Durham 1968

An Editorial Problem in a Mass by H. Isaac (c. 1450–1517). Sanctus and Benedictus from „Missa Misericordias Domini”, w: Notations and Editions, księga pamiątkowa L. Cuylera, red. E. Borroff, Dubuque (Iowa) 1974

The Polyphonic „Missa de Beata Virgine” as a Genre. The Background of Josquin’s Lady Mass, w: Josquin des Prez, materiały z międzynarodowej konferencji 1971 w Nowym Jorku, red. E.E. Lowinsky, Londyn 1976

The Opening Chant for a Palestrina Magnificat, w: A Musical Offering, księga pamiątkowa M. Bernsteina, red. E.H. Clinkscale i C. Brook, Nowy Jork 1977

wydanie:

A Compendium of Musical Practice: A. Ornithoparchus Musicae activae micrologus oraz tłum. ang. J. Dowlanda pt. A. Ornithoparchus, His Micrologus, or Introduction, Containing the Art of Singing, z S. Ledbetterem, Nowy Jork 1973

redakcje:

A Birthday Offering to C. Engel, Nowy Jork 1943 (w tym artykuł More about the Namesake)

The Commonwealth of Music, księga pamiątkowa C. Sachsa, z R. Brandel, Nowy Jork 1965 (w tym artykuł The Repertoire of Book II of Ortiz’s „Tratado”)

Essays in Musicology, księga pamiątkowa D. Plamenaca, z R.J. Snowem, Pittsburgh 1969 (w tym artykuł An Early Seventeenth-Century Lute Manuscript at San Francisco)