Rabcewiczowa, Poznańska-Rabcewiczowa, Zofia Maria Wiktoria, *7 X 1870 Wilno, †3 IX 1947 Milanówek (k. Warszawy), polska pianistka i pedagog. W latach 1877–90 studiowała w konserwatorium w Petersburgu pod kierunkiem J. Borowki i An. Rubinsteina (od 1884), którego Koncert d-moll op. 70 wykonała 31 V 1890 jako utwór dyplomowy. W tym samym roku rozpoczęła intensywną działalność koncertową; wystąpiła w Petersburgu na koncercie Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego (Koncert f-moll Chopina), dała recital w sali Towarzystwa Kredytowego w Petersburgu, a 3 I 1891 rozpoczęła tournée po głównych miastach rosyjskich. Jesienią tego roku wyjechała na tournée do Niemiec, Czech, Węgier, Austrii i Polski. Już po drugim koncercie w Berlinie witano w jej osobie „nowy geniusz fortepianowy” („Volkszeitung” z l7 X 1891),a recenzenci drezdeńscy przepowiadali, że w historii pianistyki Rabcewiczowa „stanie u boku najbardziej sławionych wirtuozów naszego czasu”. Pod koniec tournée wykonała w Berlinie m.in. Koncert d-moll An. Rubinsteina pod dyrekcją H. Bülowa (8 II 1892), a z Rubinsteinem Wariacje Schumanna na dwa fortepiany (20 II 1892). W 1892 Rabcewiczowa wystąpiła dwukrotnie w Warszawie, wzbudzając zachwyt A. Polińskiego („Kurier Poranny” z 29 III, „Tygodnik Ilustrowany” z 9 IV). Pasmo sukcesów zostało przerwane w 1893 przez jej małżeństwo z architektem Jerzym Rabcewiczem i obowiązki rodzinne. Występowała już tylko na koncertach dobroczynnych i akademiach, a po śmierci An. Rubinsteina – na koncertach poświęconych jego pamięci (1894). W 1918 osiedliła się z mężem i czwórką dzieci w Warszawie. Po pierwszym recitalu (5 XI 1918) i występie z orkiestrą Filharmonii Warszawskiej (Koncert R. Schumanna, IV 1921) podkreślano ponownie jej „najrzadsze zalety pianistyczne” (J. Wertheim, „Kurier Polski” z 15 IV 1921). W latach 1922–27 Rabcewiczowa rozwinęła szerszą działalność koncertową; występowała m.in. w Wilnie i wielokrotnie w Warszawie, zarówno w filharmonii, jak i w sali konserwatorium na recitalach i koncertach kameralnych. Śmierć najstarszego syna (1927), a następnie męża (1930) stały się kolejnymi przeszkodami w karierze Rabcewiczowej; nie udały się też próby zdobycia publiczności zagranicznej na występach w Danii i Stanach Zjednoczonych (1935). Po powrocie do kraju występowała głównie w Warszawie, w filharmoniach i na koncertach radiowych (Dzieła wszystkie F. Chopina w porządku chronologicznym). W latach 1940–44 wystąpiła na 62 tajnych koncertach z programami Chopinowskimi i utworami muzyki polskiej. Po powstaniu warszawskim znalazła się w Milanówku, gdzie 25 X 1944 dała ostatni tajny recital chopinowski. W latach 1945–47 wystąpiła na ok. 80 koncertach w Warszawie, Katowicach, Sosnowcu, Będzinie, Chorzowie i Gliwicach oraz w Polskim Radiu. 25 VIII 1946 zainaugurowała recitalem I Festiwal Chopinowski w Dusznikach Zdroju (Sonata h-moll, Ballada F-dur, Nokturn c-moll, 4 mazurki, 4 etiudy). Indywidualna i stylowa interpretacja, szlachetna barwa brzmienia, dyscyplina pulsu rytmicznego obok „Rubinsteinowskiego rubata”, nieskazitelna pedalizacja – to główne cechy pianistyki Rabcewiczowej. Posiadała szeroki repertuar, na który składały się koncerty z orkiestrą m.in. Beethovena, Chopina, Schumanna, Liszta, An. Rubinsteina, Griega oraz utwory solowe od klawesynistów francuskich i J.S. Bacha do K. Szymanowskiego. Szczególne miejsce zajmowały utwory kompozytorów polskich (A. Zarzycki, L. Różycki, F. Brzeziński, I.J. Paderewski, K. Szymanowski) i muzyka rosyjska. Dedykowali jej swoje utwory fortepianowe An. Rubinstein (Akrostichon II op. 114), A. Głazunow (Etiuda op. 31 nr 1), A. Ladow (Wariacje na temat polski op. 51). Karierę pedagogiczną rozpoczęła dopiero w Polsce, odrzuciwszy ponawiane w latach 1886–1915 zaproszenia do objęcia klasy fortepianu na kursie wyższym w konserwatorium w Petersburgu. W latach 1922–39 uczyła w Szkole Umuzykalniania S. i T. Wysockich, 1923–28 na zaproszenie H. Melcera prowadziła klasę fortepianu (kurs wyższy) w Konserwatorium Warszawskim. Po wojnie była profesorem w filii Wyższej Szkoły Muzycznej im. F. Chopina w Milanówku. Pośmiertnie została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Literatura: Z. Drzewiecki Zofia Rabcewiczowa, „Ruch Muzyczny” 1947, nr 19–20; Z. Sierpiński Zofia z Poznańskich Rabcewiczów, „Ruch Muzyczny” 1971 nr 24; K. Kobylańska Zofia z Poznańskich Rabcewiczów, „Ruch Muzyczny” 1973 nr 3 i 4; J. Skarbowski Sylwetki pianistów polskich, t. 2, Kraków 2002; S. Dybowski Słownik pianistów polskich, 2003.
