Peire Vidal

Peire Vidal [-widˊal], *ok. 1160, †ok. 1205 Saloniki (?), prowansalski trubadur. Życie spędził na wędrówkach po niemal całej Europie (Prowansja, Hiszpania, Włochy, Węgry, Cypr i Malta). Zazwyczaj krótko, ale niekiedy wielokrotnie służył na dworach: Rajmunda V hr. Tuluzy, Rajmunda Gaufridi Barral de Baux wicehr. Marsylii, króla Aragonii Alfonsa II i króla Kastylii Alfonsa VIII. W 1190 brał udział w III krucjacie prowadzonej przez Ryszarda Lwie Serce, początkowo jako jego zwolennik, później jako stronnik króla francuskiego Filipa Augusta. Po 1194 związany był z dworem Bonifacego – I margrabiego Monferrato, króla Tessaloniki. Uznawany przez współczesnych za utalentowaną i interesującą osobowość artystyczną, był zarazem ironizującym fantastą, a nawet dziwakiem i awanturnikiem, który sam przyczyniał się do tworzenia licznych legend o swym życiu.

Peire Vidal jest jednym z najbardziej interesujących przedstawicieli sztuki trubadurów. Dzięki łatwości tworzenia, doskonałości technicznej, oryginalnym pomysłom muzycznym i indywidualnemu stylowi był wysoko ceniony już przez współczesnych, którzy wielokrotnie naśladowali jego twórczość, o czym świadczą liczne kontrafaktury (Anc no mori i Pos tomatz sui). W swej nacechowanej liryzmem poezji o kunsztownej wersyfikacji łączył dowcip i zabarwioną ironią fantazję z dobrą znajomością natury ludzkiej i trzeźwym osądem ówczesnej rzeczywistości. Wykorzystywał liczne rodzaje pieśni – odę, lai, cobla, tenso, kanon, a przede wszystkim rozbudowaną chanson (canzo). Teksty opracowywał często kilkakrotnie, komponując wersje wariacyjne (Anc no mori) lub tworząc nowe melodie (Cant hom es). Stosował budowę abba oraz Barform z rozbudowanym zakończeniem. Utwory Peire’a Vidala charakteryzuje szerokie stosowanie rozmaitych struktur modalnych i swobodnie traktowanej ozdobnej melodyki (Be·m pac d’ivern), a także wyraźne unikanie powtórzeń motywicznych, prowadzące często do braku symetrii i do konstrukcji przekomponowanych (oda continua).

Literatura: A. Restori Per la storia musicale dei trovatori provenzali, „Rivista Musicale Italiana” III, 1896; F. Torraca Peire Vidal in Italia, w: Studi di storia letteraria, Florencja 1923; S. Battaglia La poesia di Peire Vidal, «Studi Romani» XXIII, 1933; A. Pillet, H. Carstens Bibliographie der Troubadours, Halle 1931, zrewid. Nowy Jork 2. wyd. 1970; U. Sesini Le melodie trobadoriche nel canzoniere provenzale della Biblioteca Ambrosiana, Mediolan 1942; K. Heisig Zur Biographie von Peire Vidal, „Romanistisches Jahrbuch” III, 1950; E. Hoepffner Le troubadour Peire Vidal. Sa vie et son oeuvre, Paryż 1961; Z. Falvy Mediterranean Culture and Troubadour Music, Budapeszt 1986; E. Aubrey The Music of the Troubadours, Bloomington (Indiana) 1996.