Paminger, Leonhard

Paminger [pˊa~], Päminger, Panninger, Leonhard, *25 III 1495 Aschach an der Donau, †3 V 1567 Pasawa, austriacki kompozytor, poeta i teolog protestancki. Od 1505 przebywał głównie w Wiedniu. Otrzymał tu humanistyczne wykształcenie i w latach 1513–16 studiował na uniwersytecie, jednocześnie ucząc się kompozycji, a także śpiewając w chórze katedralnym. Następnie osiedlił się w Pasawie, gdzie objął posadę magistra szkoły przy kościele św. Mikołaja, której rektorem został w 1529. Utrzymywał kontakty z M. Lutrem i Ph. Melanchtonem. Po przyjęciu doktryny luterańskiej musiał w 1557 zrzec się godności rektorskiej, jednak ze szkołą związany był do końca życia. Oprócz dzieł muzycznych pozostawił po sobie kilka polemicznych pism teologicznych, poezje oraz niezachowane przekłady komedii Plauta, Terencjusza i in. Kompozycją zajmowali się także jego synowie: Balthasar, Sophonias i Sigismund.

Obszerna, obejmująca ponad 700 kompozycji, twórczość Pamingera, rozproszona w licznych rękopisach (Wiedeń, Ratyzbona, Hradec Králové, Monachium, Wieden, Lipsk i in.), zawarta została niemal w całości w wydanych pośmiertnie 4 tomach Cantiones ecclesiasticae. Zbiór zamierzony przez syna kompozytora, Sofoniasza na 10 tomów miał objąć śpiewy na cały rok kościelny. Znaczną część utworów stanowią opracowania antyfon, responsoriów, hymnów, sekwencji i propriów mszalnych, adaptowanych do liturgii luterańskiej, często z zachowaniem łacińskiego tekstu. Sporą grupę tworzą także umuzycznienia lekcji biblijnych. Na styl kompozytorski Pamingera największy wpływ wywarła polifonia niderlandzka. Jego utwory oparte są często na cantus firmus, a kontrapunkt swobodny występuje obok techniki imitacyjnej oraz stylu akordowego. W niektórych kompozycjach pojawiają się kanony, czasem w bardzo wyrafinowanej postaci (np. 4-głosowy kanon podwójny z rakiem w dwóch głosach i symboliką liczb w Vexilla regis prodeunt, czy 16-głosowy kanon w In profunditatem). Trzy zachowane kompletnie pieśni niemieckie Pamingera należą do typu tenorlied.

Literatura: K. Weinmann Leonhard Paminger, KmJb XX, 1907; I. Roth Leonhard Paminger. Ein Beitrag zur deutschen Musikgeschichte des 16. Jahrhunderts, Monachium 1935; G. Pätzig Das Chorbuch Mus. ms. 40024 der Deutschen Staatsbibliothek Berlin. Eine wichtige Quelle zum Schaffen Isaacs aus der Hand Leonhard Pamingers, w ks. pamiątkowej W. Gestenberga, red. G. von Dadelsen i A. Holschneider, Wolfenbüttel 1964; P. Lechl Biographische Notizen zu Leonhard Päminger. Ein Beitrag zur Musikgeschichte der Stadt Passau, „Ostbairische Grenzmarken” XXIII, 1982; Ch. Meyer „Vexilla regis prodeunt”. Un canon énigmatique de Leonhard Paminger, w ks. pamiątkowej Ch.-H. Mahlinga, red. A. Beer i in., Tutzing 1997; H.-W. Schmitz Leonhard Päminger (1495–1567), Passauer Komponist und Theologe, „Ostbairische Grenzmarken” XL, 1998; H.-W. Schmitz Passauer Musikgeschichte, Passau 1999; H.-W. Schmitz Die Päminger – eine Familie im Spannungsfeldder Konfessionalisierung, „Ostbairische Lebensbilder” I, 2004;  F. Krautwurst „Erhalt uns, Herr, bei deinem Wort”: Zahlensymbolisches Komponieren bei Johann Walter und Leonhard Paminger, w ks. pam. K.-J. Sachsa, red. R. Kleinertz i in., Hildesheim 2010; D.J. Burn Leonhard Paminger’s Manuscript of Mass Propers, w: Heinrich Isaac and Polyphony for the Proper of the Mass in the Late Middle Ages and the Renaissance, red. D.J. Burn, S. Gasch, «Épitome musical», Turnhout 2011; D.J. Burn Analysing sixteenth-century chant-based polyphony: Some Methodological Observations and a Case-Study from Leonhard Paminger, „Musiktheorie: Zeitschrift für Musikwissenschaft” XXVII, 2, 2012; K. Spurgjasz Odnaleziony kodeks Schewlera z Kłodzka i Nysy (1626–38), „Muzyka”  LXI, 3, 2016; G. McDonald Leonhard Paminger’s Liederbuch, w: ‘Teutsche Liedlein’ des 16. Jahrhunderts, red. A. Aurnhammer i in., «Wolfenbüttler Abhandlungen zur Renaissanceforschung» XXXV, Wiesbaden 2018; D.J. Burn, G. McDonald Leonhard Päminger’s Public Image, w: Music and Theology in the European Reformations, red. D.J. Burn i in., «Épitome musical», Turnhout 2019.