Nardini, Pietro

Nardini Pietro, *12 IV 1722 Livorno, †7 V 1793 Florencja, włoski skrzypek i kompozytor. W latach 1734–40 był uczniem G. Tartiniego w Padwie. W latach 1740–60 działał jako skrzypek i nauczyciel w Livorno. W 1760 wyjechał z koncertami m.in. do Wiednia. W latach 1762–65 był skrzypkiem – solistą i koncertmistrzem na dworze w Stuttgarcie, gdzie działał w tym czasie N. Jommelli. W 1766 powrócił do Livorno, w 1770 został dyrektorem muzycznym na dworze książęcym we Florencji.

Nardini był najwybitniejszym uczniem G. Tartiniego. Jego grę wysoko oceniali współcześni (Ch. Burney, V. Jírovec, L. Mozart), szczególnie podkreślając śpiewność i piękno dźwięku oraz ekspresywne wykonanie liryczne części utworów. Nardiniego można nazwać propagatorem szlachetnej prostoty w grze skrzypcowej; reprezentował w wiolinistyce styl przedklasyczny, wolny od przesadnej wirtuozerii typowej dla XVIII w. Był wybitnym nauczycielem; do jego uczniów należeli m.in. G. Cambini, B. Campagnoli, G.F. Giuliani, F. Manfredi i Th. Linley II. W swoich kompozycjach stosował za Tartinim 3-częściowy schemat o następstwie części: wolna – szybka – wolna. W początkowych częściach jego sonat uderza subtelna i szlachetna linia melodyczna, pozwalająca skrzypkowi osiągnąć głębię wyrazu i ekspresji. Części szybkie wpisywał w formę zbliżoną do allegra sonatowego, na koniec utworu wprowadzał zwykle części taneczne. Nardini nie stawiał w swoich dziełach przed wykonawcą wysokiego progu wymagań technicznych, oczekując od niego skupienia i przemyślanej interpretacji zamiast popisu i brawury. Stosował rozwiniętą przez Tartiniego technikę podwójnych chwytów, wprowadzał oryginalne, nietypowe przebiegi figuracyjne. Jego twórczość przypada na okres po wielkich skrzypkach baroku, a tuż przed wirtuozami przełomu XVIII i XIX w. (R. Kreutzer, G.B. Viotti, J.P. Rode). W czasach, gdy ceniono utwory popisowe i efektowne, subtelna i ekspresyjna twórczość Nardiniego musiała odejść w zapomnienie.

Literatura: G.B. Rangoni Saggio sul gusto della música col carattere de’ tre celebri sonatori di vio lino in signori Nardini, Lolli e Pugnani, Livorno 1790, przedr. Mediolan 1932; W. Altmann Nardinis angebliches Violinkonzert in e, w księdze pamiątkowej H. Kretzschmara, Lipsk 1918, przedr. 1973; F. von Reuter Zur Frage der angeblichen 110 Capricen von Nardini, „Signale für die musikalische Welt” XXV, 1925; C. Pfäfflin Pietro Nardini. Seine Werke und sein Leben, Stuttgart 1930, 2. wyd. 1936 (zawiera spis kompozycji); C. Satori Pietro Nardini, violinista dell’amore, „Chigiana” XII, 1955, przedr. „Chigiana” XIX, 1962.