Mysliveček, Josef

Mysliveček [mˊys~], Mysliweczek, Misliveček, Josef, Joseph, *9 III 1737 Praga, †4 II 1781 Rzym, czeski kompozytor. Syn młynarza, w 1758 przyjęty do cechu, w 1761 został mistrzem. Zdecydował jednak, że zostanie muzykiem i po nauce w 1760 u F.V. Habermanna (kontrapunkt) i J. Segera (organy) wyjechał w 1763 do Wenecji, gdzie studiował u G.B. Pescettiego (śpiew, kompozycja sceniczna). Pierwsze wystawienia oper Myslivečka w Parmie (Medea 1764, Il Pamasso confuso 1765) spotkały się z zainteresowaniem publiczności, jednak sukces przyniosła mu w 1767 premiera Il Bellerofonte w Teatro San Carlo w Neapolu pod dyrekcją kompozytora. Mysliveček otrzymał wówczas zamówienia od czołowych teatrów włoskich; w 1767 wystawiono dobrze przyjęte 2 opery: Il farnace w Neapolu i Il trionfo di Clelia w Turynie. W 1768 wyjechał do Pragi w celu uregulowania spraw spadkowych; w 1769 odbyły się dwie premiery oper (Demofoonte Wenecja, Ipermestra Florencja) i oratoriów (Giuseppe riconosciuto, La famiglia di Tobia Padwa). Mysliveček był już wówczas powszechnie znany; nadano mu przydomek „Il divino Boemo”. Lata 1770–77 stanowią nieprzerwane pasmo sukcesów; opery Myslivečka wystawiano w wielu miastach włoskich (m.in. w Neapolu, Turynie, Wenecji). W 1770 Mysliveček spotkał się dwukrotnie w Bolonii z podróżującymi po Włoszech Mozartami. W 1771 został członkiem Accademia filarmonica, prawdopodobnie za sprawą G.B. Martiniego, z którym był zaprzyjaźniony, w 1772 wyjechał na krótko do Pragi (śmierć ojczyma); w drodze powrotnej przez Wiedeń poznał Ch. Burneya, który wspomniał o tym w swoich dziennikach z podróży. Powodzenie oper Myslivečka nie zapewniało mu stabilności materialnej do czego dołączyły się problemy zdrowotne. W 1777 przebywał na leczeniu w Monachium, gdzie w tym samym czasie wykonano z powodzeniem jego oratorium Abramo ed Isacco oraz operę Ezio. Abramo ed Isacco należało do najbardziej znanych oratoriów Myslivečka, cieszyło się międzynarodową popularnością, wielokrotnie wykonywane w różnych miastach europejskich. W Monachium kompozytora odwiedził W.A. Mozart (relacja w liście do Leopolda). Po powrocie do Włoch Mysliveček nadal komponował, jednak jego ostatnie dzieła nie znajdowały uznania. Wystawione w 1778 trzy opery: Calliroe, Armida, Olimpiade przyjęto z dużą rezerwą, a premiera ostatniego dzieła scenicznego Medonte (Rzym 1780) zakończyła się fiaskiem.

W twórczości Myslivečka najliczniej reprezentowane są opery, przez wiele lat cieszące się w głównych ośrodkach operowych włoskich nieustającym powodzeniem. Do sukcesów scenicznych dzieł Myslivečka przyczyniało się bogactwo jego inwencji melodycznej i wyczucie możliwości wokalnych. Utrzymane w stylu opery neapolitańskiej, z wielkimi ariami da capo, rozbudowaną koloraturą, prostymi recytatywami i małą orkiestrą, pisane były głównie do librett Metastasia. Doświadczenie operowe wpłynęło na kształt oratoriów Myslivečka. W Abramo ed Isacco, w którym biblijny temat posłużył Metastasiowi za pretekst do ukazania dramatu wewnętrznego bohaterów, muzyka jasno obrazuje ich charaktery i emocje w harmonii z poezją i dramaturgią. Niemniej ważne miejsce w twórczości Myslivečka zajmuje muzyka instrumentalna, silnie zakorzeniona w tradycji włoskiej, ale także odwołująca się do czeskiej muzyki ludowej (zwłaszcza w symfoniach). Symfonie Myslivečka są 3-częściowe: cz. I oparta na formie sonatowej, cz. II powolna, śpiewna, niekiedy z solowym wykorzystaniem skrzypiec lub oboju, cz. III – szybki, taneczny finał, zazwyczaj w metrum parzystym. Muzykę instrumentalną Myslivečka cenili wysoko Mozartowie: Wolfgang grywał jego sonaty klawesynowe i polecał je siostrze, natomiast Leopold promował jego kwintety. W.A. Mozart mówił o sonatach klawesynowych Myslivečka, że są „czarujące, łatwe do zapamiętania i bardzo efektowne, jeśli grane z odpowiednią precyzją”. W niektórych utworach W.A. Mozarta widać wyraźne wpływy Myslivečka; (np. Koncert skrzypcowy D-dur KV 218). Źródeł tych związków R. Pečman (1981) upatruje zarówno we wspólnym czerpaniu z tradycji włoskiej, jak i wzajemnym oddziaływaniu na siebie obu kompozytorów. Mysliveček jako zwiastun stylu klasycznego, podziałał inspirująco na Mozarta, ale i sam nie pozostał obojętny na wpływ jego geniuszu.

Literatura: J. Pohl Tematický seznam Mysliveček skladeb, rkp. Muzeum Narodowe w Pradze; M. Pincherle Un oublié. Il divino Boemo, „Feuillets d’histoire de violon”, Paryż 1927; G. de Saint-Foix Un Ami de Mozart. J. Mysliveček, „La Revue Musicale” IX, 1928; R. Stolz Genie und Geschick Josef Mysliveček’s, gennant Giuseppe Venatorini, „Der Auftakt” XVII, 1937; J. Čeleda J. Mysliveček, tvůrce pražského nářečí hudebního rokoka tereziánského, Praga 1946; R. Pečman J. Mysliveček und sein Opernepilog, Brno 1970 oraz P. Metastasio jako libretista Myslivečkových oper, w: Theatralia et cinematographica, t. 2, red. A. Závodský, Brno 1971; M. Flothius Ridente la calma. Mozart oder Mysliveček?, „Mozart-Jahrbuch” 1971/72; R. Pečman J. Mysliveček, Praga 1981.