Moyzes, Alexander

Moyzes Alexander, *4 IX 1906 Kláštor pod Znievom, †20 XI 1984 Bratysława, słowacki kompozytor, syn Mikuláša. Studia muzyczne odbywał początkowo w Bratysławie, od 1925 w konserwatorium w Pradze (1930 dyplom w klasie V. Nováka). W latach 1929–41 wykładał kompozycję i teorię muzyki w Akademii Muzyki i Dramatu w Bratysławie, od 1941 do 1971 był profesorem teorii i kompozycji w konserwatorium w Bratysławie, od 1965 do 1971 rektorem tej uczelni. Otrzymał m.in.: w 1937 nagrodę m. Bratysławy, w 1956 nagrodę państwową, w 1961 tytuł Zasłużonego Artysty Czechosłowacji oraz w 1966 Narodowego Artysty Czechosłowacji.

Początki drogi twórczej Alexandra Moyzesa zbiegły się z czasem szczególnie intensywnego rozwoju muzyki na Słowacji, był to m.in. okres dużego zainteresowania stylistyką ekspresjonizmu. Wpływ tego nurtu był wyraźnie obecny we wczesnych dziełach kompozytora reprezentującego wówczas postawę awangardową. Agresywność i witalizm muzyki Moyzesa zaczęły po roku 1933 stopniowo ustępować pod wpływem fascynacji folklorem, jej rezultatem były dosyć uproszczone w sferze materiałowej dzieła programowe, poświęcone nierzadko problemom społecznym. Po wybuchu II wojny światowej w twórczości Moyzesa zaznacza się wyraźna tendencja do syntetyzowania elementów muzyki ludowej z wpływami estetyki neoklasycyzmu. Okres ten, trwający do ok. 1953, zaowocował szeregiem dzieł znakomitych warsztatowo, stanowiących szczytowe osiągnięcia Moyzesa jako twórcy muzyki symfonicznej (m.in. IV, V i VI Symfonia). W 1956 nastąpił przełom stylistyczny, który zapoczątkował ostatnią fazę twórczości Moyzesa. Kompozytor postawił przed sobą ambitne zadanie odnalezienia indywidualnej drogi w oparciu o syntezę nowych technik z doświadczeniem zdobytym w okresie wcześniejszym. Stylistyczny pluralizm spowodował jednak pojawienie się w jego muzyce znamion eklektyzmu. Późne dzieła kompozytora (VIII Symfonia, Partita) zdradzają nieznaczny zwrot ku neoklasycyzmowi.

Alexander Moyzes należał bezsprzecznie do twórców, którzy uformowali oblicze muzyki słowackiej XX wieku. Szczególnie ważna okazała się jego działalność pedagogiczna, natomiast twórczość nie wywarła aż tak silnego wpływu. Do największych osiągnięć Moyzesa należą dzieła orkiestrowe, a przede wszystkim cykl 9 symfonii, pozwalający określić go mianem czołowego symfonika słowackiego.