Medici [m'ediczi] Cosimo de’, zw. Starszym, *27 IX 1389 Florencja, †1 VIII 1464 Careggi (k. Florencji), uznawany za twórcę potęgi Medyceuszy. Założył w 1459 Akademię Florencką (zw. Akademią Platońską) w Careggi, był inicjatorem akcji zbierania starożytnych manuskryptów, z których większość znajduje się obecnie w ufundowanej przezeń w 1441 Biblioteca Medicea-Laurenziana. Pod patronatem Cosima de’ Medici założono w 1438 zespół Cantori di S. Giovanni wykonujący kompozycje wielogłosowe w katedrze Santa Maria del Fiore i baptysterium św. Jana; po śmierci uhonorowany tytułem pater patriae.
***
Medici [m'ediczi], Medyceusze, włoski ród kupiecki i bankierski, a od XVI w. książęcy, władający początkowo Florencją, a potem całą Toskanią. W XV w. pod ich rządami Florencja stała się kulturalną stolicą Italii i ojczyzną renesansu. Mecenat Medyceuszy odegrał wielką rolę w rozwoju architektury, rzeźby, malarstwa i muzyki, obejmując swym zasięgiem całą Toskanię. Istniały trzy linie rodziny, dwie z nich — wywodząca się od Cosima (1389–1464) oraz linia wielkich książąt Toskanii zapoczątkowana przez brata Cosima Lorenza (1395–1440) — odegrały największą rolę w historii Italii.
Literatura: A. Solerti Musica, ballo e drammatica alla corte medicea dal 1600 al 1637, Florencja 1905, przedr. Bolonia 1969; G.F. Young The Medici, Londyn 1909, przedr. 1930; B. Becherini Relazioni di musici fiamminghi con la corte dei Medici. Nuovi documenti, „La rinascita” IV, 1941; F. Schevill The Medici, Nowy Jork 1949, przedr. 1960; F.A. D’Accone The Singers of San Giovanni in Florence during the 15th Century, „Journal of the American Musicological Society” XIV, 1961; M. Fabbri Alessandro Scarlatti e il Principe Ferdinando dei Medici, Florencja 1961; A.M. Nagler Theatre Festivals of the M. 1539–1637, New Haven (Connecticut), 1964, przedr. 1976; Feste e apparati medicei da Cosimo I a Cosimo II, red. G. Bartelà, A. Tofani, Florencja 1969; F.A. D’Accone The Musical Chapels at the Florentine Cathedral and Baptistry during the First Half of the 16th Century, „Journal of the American Musicological Society” XXIV, 1971; H.M. Brown Psyche’s Lament. Some Music for the Medici Wedding in 1565, w: Words and Music, ks. pam. A.T. Merritta, Cambridge (Massachusetts), 1972; F. Hammond Musicians at the Medici Court in the Mid-Seventeenth Century oraz Musical Instruments at the Medici Court in the MidSeventeenth Century, «Analecta Musicologica» XIV, XV, 1974, 1975.
