Manołow, Emanuił

Manołow Emanuił, *7 I 1860 Gabrowo, †2 II 1902 Kazanłyk, bułgarski kompozytor i dyrygent. Po odzyskaniu niepodległości przez Bułgarię (1878) przez pewien czas był członkiem chóru G. Bajdanowa w Swisztowie (północna Bułgaria), następnie udał się do Rosji, gdzie w latach 1881–83 studiował grę na fortepianie u F. Gedikego oraz grę na flecie w konserwatorium w Moskwie. W tych latach komponował drobne utwory fortepianowe i pieśni, napisał poemat symfoniczny Bułgaria (1884); utwory te zaginęły. Na wieść o wybuchu wojny serbsko-bułgarskiej zgłosił się w 1885 jako ochotnik do wojska, nie wysłano go jednak na front, lecz grał na flecie w wojskowej orkiestrze dętej w Sofii. W 1886 został nauczycielem muzyki w szkole pedagogicznej w Kazanłyku, gdzie zorganizował chór. W 1888 wyjechał do Płowdiw, zetknął się tam ponownie z G. Bajdanowem, został kierownikiem jego chóru, działającego przy katedrze św. Bogurodzicy, a w wydanym przezeń czasopiśmie muzycznym „Gusła” zamieścił fortepianowy Tyrżestwen marsz oraz pieśń Opłakwanie; ok. 1890 został kapelmistrzem orkiestry wojskowej w Stanimaka (obec. Asenowgrad) jako pierwszy wojskowy dyrygent narodowości bułgarskiej. W 1892 Manołow otrzymał w Płowdiw złoty medal za swe kompozycje; ok. 1896 został kapelmistrzem wojskowym w Płowdiw, w 1899 powrócił do Kazanłyku, gdzie do końca życia pełnił funkcję kapelmistrza 23. pułku piechoty. Prowadził tam jednocześnie amatorską orkiestrę i chór, występował jako flecista oraz śpiewak w repertuarze pieśniowym. W 1900 wystawiono siłami amatorskimi z wielkim powodzeniem jego operę Siromachkinija, pierwszą bułgarską operę narodową. W 1907 powstało w Kazanłyku towarzystwo muzyczne E. Manołowa, a w 1935 odsłonięto tam pomnik Manołowa. Jego syn Christo (1900–1953), kompozytor i dyrygent, był twórcą pierwszego bułgarskiego baletu Emej i Jana, a wnuk Zdrawko (1925–1983) profesorem kontrapunktu w konserwatorium w Sofii.

Manołow przeszedł do historii jako twórca pierwszej bułgarskiej opery, jest też uważany za pierwszego profesjonalnego kompozytora bułgarskiego. Jego opera Siromachkinija ma strukturę pieśniową, zauważalne są w niej wpływy opery włoskiej 1. poł. XIX w. oraz rosyjskiego romansu, którego Manołow był entuzjastą i propagatorem również jako wykonawca. Największe znaczenie mają jego pieśni chóralne o prostej fakturze, przeznaczone dla zespołów szkolnych i utrzymane w narodowym charakterze; stały się one podstawą repertuaru bułgarskich chórów amatorskich. W utworach na orkiestrę dętą Manołow wprowadził wiele tradycyjnych melodii ludowych; niektóre z tych kompozycji mają charakter programowy, inne można zaliczyć do muzyki rozrywkowej. Poziom kompozytorskiego rzemiosła Manołowa oddają jego utwory religijne, przeznaczone dla doświadczonych chórów cerkiewnych.

Literatura: I. Kamburow E. Manołow, Sofia 1933; A. Balarewa E. Manołow, Sofia 1961; I. Minczew E. Manołow, w: 120 weleżiti kompozitori, 2. wyd. Sofia 1976 (zawiera wykaz twórczości Manołowa).