logotypes-ue_ENG

Manelli, Francesco

Biogram i literatura

Manelli, Mannelli, Francesco, *po 13 IX 1594 Tivoli, †VII 1667 Parma, włoski kompozytor, śpiewak (bas), poeta i impresario. Ok. 1605 był dyskantystą w chórze katedry w Tivoli, w latach 1609-24 śpiewakiem, następnie przebywał w Rzymie. W latach 1627–29 był chórmistrzem w katedrze w Tivoli, w latach 1629–30 przebywał w domu S. Landiego w Rzymie, tamże 1630–31 był chórmistrzem w Arcykonfraterni S. Maria della Consolazione. Prawdopodobnie w Rzymie skompletował trupę muzyków (weszła do niej żona Manellego Magdalena, wybitna śpiewaczka), z którą powędrował z Rzymu przez Padwę do Wenecji, gdzie wraz z B. Ferrarim zorganizował w 1637 siłami swojej trupy pierwsze w tym mieście (w publicznym teatrze San Cassiano) wystawienie dramma per musica L’Andromeda. W dwóch następnych sezonach trupa Ferrari-Manelli wystawiła 3 dalsze drammi z muzyką Manellego, inaugurując otwarcie teatru SS. Giovanni e Paolo dramatem La Delia, powtórzonym przez ten zespół w 1640 w Bolonii, gdzie wystawił również Il ritorno d'Ulisse in patria C. Monteverdiego. W 1638 Manelli został zatrudniony w chórze bazyliki S. Marco jako śpiewak, nadal współpracując przy wystawianiu i komponowaniu drammi per musica dla weneckich teatrów. Od 1645 przebywał z rodziną w Parmie, gdzie wraz z synem Costantino został zatrudniony w chórze kościoła S. Maria della Steccata, a Magdalena jako śpiewaczka na dworze książęcym. W 1653 prawdopodobnie przeszedł na służbę książęcą.

Wprawdzie dramatyczne utwory Manellego nie zachowały się, to jednak jego działalność, we współpracy z B. Ferrarim, jako impresaria i organizatora wystawień operowych miała zasadnicze znaczenie dla rozwoju i ustalenia się stylu wystawień drammi per musica w Wenecji. Późniejsze drammi Manellego, pisane dla sceny dworskiej, miały inny charakter. Na podstawie zachowanych tekstów można jedynie stwierdzić, że Le vicende del tempo, w którym każdy akt zakończony był baletem, mogło być zbliżone do cyklu intermediów ze względu na niespójną akcję; w La Filo intermedia grają znaczną rolę: pojawiają się przed każdym aktem związane z nim treściowo. Występujące w utworze sceny komiczne są już typowym elementem drammi tego okresu. Zachowane arie Manellego z op. 3 cechuje wielka melodyjność; często, zwłaszcza w ariach o charakterze lamentu, kompozytor stosuje basso ostinato; operuje też rytmami tanecznymi.

Literatura: P. Kast Biographische Notizen zu Römischen Musikern des 17. Jahrunderts, „Analecta Musicologica” I, 1963; P. Petrobelli L’Ermiona di Pio Enea degli Obizzi ed i primi spettacoli d’opera veneziana, „Quaderni della Rassegna musicale” III, 1965 oraz F. Manelli Documenti e osservazioni, „Chigiana” XXIV, 1967; T. Antonicek Zum 300. Todestag von F. Manelli, „Österreichische Musikzeitschrift” XXIII, 1968; E. Ferrari-Barassi „La Luciata” di F. Manelli ..., w: Secondo incontro con la musica italiana e polacca, Bolonia 1970; L. Bianconi, T. Walker Dalla „Finta Pazza” alla „Veremonda”. Storie di Febiarmonici, „Rivista Italiana di Musicologia” X, 1975; L. Stefani F. Manelli (1595–1677), Tivoli 1985; J. Lionnet La musique à „Santa Maria della Consolazione” au 17ème sièck, „Note d’archivio per la storia musicale”, nowa seria, IV, 1986; E.I. Mamczarz Le Théâtre farnese de Parme et le drame musical italien (1618–1732), Florencja 1988; E. Rosand Opera in Seventeenth-Century Venice. The Creation of a Genere, Berkeley 1991.

Kompozycje

dramatyczne:

(wszystkie zaginione)

L’Ermiona, cykl intermediów, tekst P.E. degli Obizzi, wyst. Padwa 1636

L’Andromeda, tekst B. Ferrari, wyst. Wenecja 1637

La maga fulminata, favola, tekst B. Ferrari, wyst. Wenecja 1638

La Delia, o sia La sera sposa del sole, poema drammatico, tekst G. Strozzi, wyst. Wenecja 1639

L’Adone, tragedia, tekst P Vendramino, wyst. Wenecja 1639 (?)

L’Alcate, dramma, tekst M.A. Tirabosco, wyst. Wenecja 1642

L’Ercole nell’Erimanto, balet, tekst B. Morando, wyst. Piacenza 1651

Le vicende del tempo, dramma fantastico musicale, tekst B. Morando, wyst. Parma 1652

Il ratto d’Europa, dramma, tekst E. Sandri, wyst. Piacenza 1653

La Filo, overo Giunone repacificata con Ercole, tekst F. Berni, wyst. Parma 1660

I sei gigli torneo, tekst F. Berni, wyst. Parma 1660

La Licasta, dramma, tekst B. Ferrari, wyst. Parma 1664

druki:

Ciaccone et arie ks. 3, op. 3, wyd. Rzym 1629

Musiche varie ks. 4, op. 4, wyd. Wenecja 1636, zaginiony

ponadto 4 utwory w rękopisach

przypuszcza się, że 2 zbiory arii i kantat wydane pod nazwiskiem Il Fasolo mogą być zaginionymi zbiorami Manelliego op. 1 i op. 2: Misticanza di vigna alla bergamasca..., na 1, 3 głosy, wyd. Rzym 1627

Il carro di Madama Lucia, et una serenata in lingua lombarda..., na 1–3 głosy, b. c., wyd. Rzym 1628