Ludwig [l´u:twyś] Friedrich, *8 V 1872 Poczdam, †3 X 1930 Getynga, niemiecki muzykolog. Studiował historię na uniwersytecie w Strasburgu, gdzie w 1896 uzyskał stopień doktora. Na jego zainteresowania muzyczne duży wpływ wywarła przyjaźń z A. Schweitzerem i H. Pfitznerem. Wykształcenie muzykologiczne uzyskał pod kierunkiem G. Jacobsthala na uniwersytecie w Strasburgu, gdzie w 1905 habilitował się, a w 1910 został profesorem nadzwyczajnym. Od 1920 profesor zwyczajny na uniwersytecie w Getyndze. W latach 1929–30 rektor tejże uczelni. Do uczniów Ludwiga należeli wybitni muzykolodzy, m.in.: F. Gennrich, H. Anglés, J.M. Müller-Blattau, H. Besseler, U. Bomm i H. Husmann.
Główną dziedziną zainteresowań Ludwiga była muzyka jednogłosowa i wielogłosowa wieków średnich. W tym kręgu tematycznym obracają się niemal wszystkie jego publikacje, które zyskały mu sławę jednego z najwybitniejszych znawców muzyki XI–XIV w. Wkład do nauki o muzyce stanowi rozwinięta przez Ludwiga i podbudowana wieloletnimi badaniami źródeł muzyki średniowiecza metoda historyczna, która – na podstawie komparatystyki źródłowej i stylokrytycznej – pozwala pojmować rozwój muzyki jako logicznie przebiegający proces historyczny, decydujący o jednolitości kultury muzycznej całej Europy. Jego Repertorium... – dzięki ustaleniu podstawowego zasobu rękopiśmiennych przekazów muzycznych – stworzyło podstawę dla rozwoju badań nad historią muzyki wielogłosowej w Europie, stanowiąc dla mediewistów niezbędne do dziś narzędzie pracy źródłowo-analitycznej. Syntetyczne ujęcie świeckiej i pozaliturgicznej muzyki jednogłosowej (twórczość trubadurów i truwerów, dramat liturgiczny i monodia paraliturgiczna) i polifonii do ok. 1430 zamieścił w Handbuch der Musikgeschichte G. Adlera. Do ważniejszych osiągnięć naukowych Ludwiga należy również odczytanie notacji kwadratowej (Repertorium..., t. 1 cz. 1) i systematyczne uporządkowanie twórczości ośrodka Notre Dame w Paryżu, odkrycie i opisanie izorytmii, pomysł zastosowania rytmiki modalnej do jednogłosowych form pieśniowych XVIII w. oraz badania nad formą i techniką motetową. Ludwig wytyczył główne kierunki badań nad dziejami muzyki średniowiecznej, a jego prace wywarły poważny wpływ na świadomość późniejszych generacji muzykologów.
Literatura: H. Besseler Friedrich Ludwig, „Zeitschrift für Musikwissenschaft” XIII, 1930/31; J.M. Müller-Blattau Dem Andenken Friedrich Ludwigs., Kassel 1930 (zawiera wykaz prac Ludwiga) ; F. Gennrich Die Strassburger Schule für Musikwissenschaft, Würzburg 1940; J. Chailley Quel est l’auteur de la „théorie modale” dite de Beck-Aubry?, „Archiv für Musikwissenschaft” X, 1953; F. Gennrich Wer ist der Initiator der „Modaltheorie”? suum cuique, w ks. pamiątkowej H. Anglésa, Barcelona 1958–61.
Studien über die Geschichte der mehrstimmigen Musik im Mittelalter, 1: Die mehrstimmige Musik des 14. Jahrhunderts, 2: Die 50 Beispiele Coussemaker’s aus der Handschrift von Montpellier, 3: Über die Entstehung und die erste Entwicklung der lateinischen und französischen Motette in musikalischer Beziehung, „Sammelbände der Internationalen Musikgesellschaft” IV, 1902/03, V, 1903/04, VII, 1905/06, całość wyd. F. Gennrich w «Summa musicae medii aevi» XVI, 1966
Studien über die Geschichte der mehrstimmigen Musik im Mittelalter, 1: Die mehrstimmige Musik der ältesten Epoche im Dienste der Liturgie, 2: Ein mehrstimmiges St. Jakobs-Offizium des 12. Jahrhunderts, „Kirchenmusikalisches Jahrbuch” XIX, 1905
Die Aufgaben der Forschung auf dem Gebiete der mittelalterlichen Musikgeschichte, jako dodatek do „Allgemeine Zeitung”, z. 17/18 I 1906, odb. Monachium 1906
Die mehrstimmigen Werke der Handschrift Engelberg 314, „Kirchenmusikalisches Jahrbuch” XXI, 1908
Die liturgischen Organa Leoninus und Perotinus, w ks. pamiątkowej H. Riemanna, Lipsk 1909
Die mehrstimmige Musik des 11. und 12. Jahrhunderts, ks. kongresowa Kongress der Internationalen Musikgesellschaft, Wiedeń 1909
Zur „modalen Interpretation” von Melodien des 12. und 13. Jahrhunderts, „Zeitschrift der Interenationalen Musikgesellschaft” XI, 1909/10
Repertorium organorum recentioris et motetorum vetustissimi stili; t. 1: Catalogue raisonné der Quellen, cz. 1: Handschriften in Quadrat-Notation, Halle 1910, wyd. 2. poszerz. opracował L. Dittmer w «Musicological Studies» VII 1964, cz. 2: Handschriften in Mensural-Notation, wyd. F. Gennrich w «Summa musicae medii aevi» VII, 1961, przedr. z uzupełnieniem 1978; t. 2: Musikalisches Anfangs-Verzeichnis des nach Tenores geordneten Repertorium, wyd. F. Gennrich w «Summa musicae medii aevi» VIII, 1962, przedr. z przedmową L. Dittmera w «Musicological Studies» XVII, 1972
Mehrstimmige Musik des 12. oder 13. Jahrhunderts im Schlettstädter St. Fides-Codex, ks. pamiątkowa H. Kretzschmara, Lipsk 1918
Perotinus Magnus, „Archiv für Musikwissenschaft” III, 1921
Musik des Mittelalters in der Badischen Kunsthalle Karlsruhe, „Zeitschrift für Musikwissenschaft” V, 1922/23
Die Quellen der Motetten ältesten Stils, „Archiv für Musikwissenschaft” V, VI, 1923, 1924
Die geistliche nichtliturgische und weltliche einstimmige und mehrstimmige Musik des Mittelalters bis zum Anfang des 15. Jahrhunderts, w: G. Adler Handbuch der Musikgeschichte, Frankfurt n. Menem 1924, przedr. 1961
Die mehrstimmige Messe des 14. Jahrhunderts, „Archiv für Musikwissenschaft” VII, VIII, 1925, 1926
Versuch einer Übertragung der Motetten Herenthals Nr. 4 und 5, „Zeitschrift für Musikwissenschaft” VIII, 1925/26
Die Erforschung der Musik der Mittelalters, „Mitteilungen des Universitätsbundes Göttingen” XII, 1930
Über den Entstehungsort der grossen Notre Dame-Handschriften, w ks. pamiątkowej G. Adlera, Wiedeń 1930, przedr. 1971
wydania:
Guillaume de Machaut Musikalische Werke, I: Balladen, Rondeaux und Virelais, «Publikationen älterer Musik» I/1, 1926, II: Einleitung zu Bd I, III, IV, «Publikationen älterer Musik» III/1,1928, III: Motetten, «Publikationen älterer Musik» IV/2, 1929, IV: Messe und Lais, wyd. H. Besseler ze spuścizny Ludwiga, Lipsk 1943, całość przedr. 1954
