Łeontowicz, Mykoła

Łeontowicz, Leontowicz, Mykoła Dmytrowycz, *13 (1) XII 1877 Sełewynci (przysiółek Monastyrok, pow. Bracław), †23 I 1921 Markiwka (k. Hajsyna), ukraiński dyrygent chóralny, działacz muzyczny, pedagog, zbieracz folkloru i kompozytor. W 1899 ukończył seminarium duchowne w Kamieńcu Podolskim. Wykształcenie muzyczne zdobył głównie jako autodydakta, ale także na kursach chórmistrzowskich w latach 1903–04 przy kapeli dworskiej w Petersburgu, zakończonych egzaminem na kierunku chóru cerkiewnego. Dokształcał się prywatnie od 1909 do 1914 u B. Jaworskiego w Kijowie (kompozycja). Uczył śpiewu i innych przedmiotów ogólnokształcących we wsi Czukiw (zorganizował tam chór i małą orkiestrę symfoniczną), następnie śpiewu w Winnicy, Tywrowie, Tulczynie na Podolu (1904–14), gdzie również organizował ludowe zespoły chóralne, stale zbierał ukraińskie pieśni ludowe (zebrane potem w dwóch zbiorach pieśni z Podola). Od 1918 działał w Kijowie; do 1920 wykładał w Instytucie Muzyczno-Dramatycznym im. M. Łysenki i w tzw. Konserwatorium Ludowym. Był jednym z organizatorów pierwszej ukraińskiej państwowej orkiestry symfonicznej oraz kapeli chóralnej. W czasie wojny domowej Łeontowicz został zamordowany.

Główne miejsce w twórczości Łeontowicza zajmują chóralne opracowania ukraińskich pieśni ludowych z Podola. Łeontowicz traktował pieśń ludowe jako temat inspirujący do szerszego rozwinięcia jego dramaturgicznej treści poprzez użycie odpowiednich środków (polifonicznych, harmonicznych, strukturalnych i in.). Wielu utworów nie sposób nazwać zwykłymi opracowaniami pieśni ludowych, lecz raczej kompozycjami na kanwie melodii ludowych, np. Szczedryk, Dudziarz, Gra w zajączka, Kozaka niosą, Spoza góry śnieżek leci. Należy podkreślić dążenie Łeontowicza do wniknięcia w „wewnętrzne” właściwości ukraińskich pieśni ludowych z jej naturalną polifonizującą wielogłosowością i organicznego połączenia ich ze środkami polifonii klasycznej. Harmoniczna różnobarwność, swoboda w użyciu środków kontrapunktycznych, wypływających z naturalnej ludowej wielogłosowości, instrumentalne traktowanie głosów są charakterystycznymi cechami stylu kompozytora, choć zastosowane przez niego środki na pierwszy rzut oka są niezwykle proste.

Literatura: W. Diaczenko Mykoła Łeontowicz. Malunky z żyttia, red. P. Kozycki, Kijów 1941, 4. wyd. 1985; M. Hordijczuk Mykoła Łeontowicz. Narys pro żyttia i tworczist’, Kijów 1956; M. Hordijczuk Mykoła Łeontowicz, Kijów 1960, 2. wyd. 1972, ros. wyd. 1977; S. Orfejew Mykoła Łeontowicz i ukrajinśka narodna pisnia, Kijów 1981; B. Łukaniuk Aktywne folkłorne seredowyszcze jak faktor kompozytorśkoho stylu (na prykładach tworczosti M. Łeontowicza) oraz Pro tworczyj metod M. Łeontowicza, „Ukrajinśke Muzykoznawstwo” XXII, 1987 i XXIV, 1989.