Krzesińska Matylda Maria, zam. księżna Romanow-Krasińska, *31 VIII 1872 Ligowo, †6 XII 1971 Paryż, rosyjska tancerka i pedagog, córka polskiego tancerza Feliksa Krzesińskiego. W 1890 ukończyła pod kierunkiem L. Iwanowa, J. Wazem, Ch. Johanssona i E. Cecchettiego cesarską szkołę baletową w Petersburgu i została zaangażowana do baletu tamtejszego Teatru Maryjskiego; w 1892 – druga solistka, w 1893 – balerina, w 1895 jako druga (po P. Legnani) w dziejach tego zespołu otrzymała tytuł prima ballerina assoluta. W latach 1904–17 występowała nadal bardzo często, ale na prawach gościnnych występów, co umożliwiało jej wyjazdy zagraniczne; tańczyła m.in. w Wiedniu (1903) i Paryżu (1908–09). W latach 1911–12 występowała w Ballets Russes S. Diagilewa (Londyn, Monte Carlo, Wiedeń, Budapeszt) jako Odetta-Odylia (Jezioro łabędzie, muzyka P. Czajkowski) i Dziewczyna (Duch róży, muzyka C.M. Weber). Po rewolucji w 1917 opuściła Rosję i osiadła początkowo w Monte Carlo, a później w Paryżu, gdzie w 1921 wyszła za mąż za wielkiego ks. Andrzeja Romanowa. Od 1929 prowadziła własną szkolę baletową; do jej uczniów należeli m.in. T. Riabuszyńska i A. Jeglewski, dokształcały się też u niej Y. Chauviré i M. Fonteyn. Do 1936 występowała jeszcze sporadycznie, m.in. w 1926 w Ballets Russes. Ostatni raz tańczyła (taniec rosyjski) w czasie wieczoru benefisowego Ballets Russes de Monte Carlo na scenie Covent Garden w Londynie (1936). Kilkakrotnie wystąpiła gościnnie w Teatrze Wielkim w Warszawie (1895, 1899, 1903, 1909).
Krzesińska zasłynęła przede wszystkim dzięki wirtuozerii swego tańca; przewyższyła pod tym względem swoje włoskie rywalki, które do jej czasów dominowały na scenie petersburskiej. Jako pierwsza odkryła sekret słynnej Włoszki P. Legnani, wynalazczym popularnego dziś tour de force tańca klasycznego – 32 fouettés – i wkrótce po niej zaprezentowała je petersburskiej publiczności. Celowała przede wszystkim w rolach demi-caractère, jak Kitri (Don Kichot, muzyka L. Minkus), Esmeralda (Esmeralda, muzyka C. Pugni), Liza (La fille mal gardée, muzyka P. Hertel), Swanilda (Coppélia, muzyka L. Delibes), ale z powodzeniem występowała też w baletach P. Czajkowskiego (Odetta-Odylia w Jeziorze łabędzim, Aurora w Śpiącej królewnie, Masza w Dziadku do orzechów) i w innych reprezentacyjnych dziełach muzyki baletowej, jak Rajmonda A. Głazunowa (Rajmonda), Sylwia L. Delibes’a (Sylwia), Córka faraona C. Pugniego (Aspicja), Fiametta L. Minkusa (Fiametta).
Literatura: M. Krzesińska Souvenirs de la Krzesinska, Paryż 1960, przekł. ang. Dancing in Sankt Petersburg, Londyn 1960; O. Maynard Krzesinska at Ninety-nine, „Dance Magazine” 1971 nr 11.
