Krzanowski Andrzej, *9 IV 1951 Bielsko-Biała, †1 X 1990 Czechowice-Dziedzice, polski kompozytor, akordeonista, pedagog. Studiował grę na akordeonie u J. Pichury oraz w latach 1971–75 kompozycję u H.M. Góreckiego w PWSM w Katowicach, uzyskując dyplom z wyróżnieniem, następnie rozpoczął pracę pedagogiczną w tej uczelni. Debiutował jako kompozytor na festiwalach Młodzi Muzycy Młodemu Miastu w Stalowej Woli (1975, 1976) oraz Spotkaniach Muzycznych w Baranowie (1976), prezentując cykl wokalno-instrumentalno-scenicznych Audycji I–IV. Był laureatem Konkursu Młodych ZKP (1976), Konkursu im. A. Malawskiego (1976, 1980), Międzynarodowego Konkursu im. C.M. Webera w Dreźnie (1978, 1979), konkursu w Digne-les-Bains (1981, 1987), wreszcie Międzynarodowego Konkursu w Anconie (1986). Jako wykonawca brał udział w Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Akordeonowej w Digne-les-Bains, Dresdner Musikfestspiele, Musikprotokoll w Grazu, Międzynarodowym Festiwalu w Pontino, Encontros Gulbenkian De Musica Contemporânea w Lizbonie i Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej „Musica 83” w Strasburgu. W 1984 i 1986 wykładał grę na akordeonie na Międzynarodowych Kursach Wakacyjnych Nowej Muzyki w Darmstadcie. W 1986 otrzymał stypendium W. Lutosławskiego oraz stypendium Scottish Arts Council. W latach 1987–89 pełnił funkcję prezesa Oddziału ZKP w Katowicach.
Krzanowski był kompozytorem muzyki symfonicznej, kameralnej, wokalno-instrumentalnej oraz obfitej twórczości na akordeon. W młodzieńczym okresie twórczości koncentrował się na utworach literacko-muzycznych. W cyklu Audycji I–VI na recytatora, głosy wokalne i zespoły instrumentalne do tekstów J. Bieriezina, Z. Doleckiego, M. Stanclika, S. Mrożka łączył współczesny język muzyczny z liryczno-romantyczną nastrojowością czy intensywnym emocjonalizmem, graniczącym niekiedy z tonem ekspresjonistycznym. Wyrafinowaną, impresyjno-oniryczną czy wręcz surrealistyczną aurę brzmieniową, wynikającą z zastosowania oryginalnego instrumentarium (akordeon, flaxaton, syreny, pocierane smyczkami talerze, muzyka z taśmy), zderzał z cytatami z klasyki (np. z J.S. Bacha czy K. Szymanowskiego), używając ich w funkcji rozładowania dramatycznych kulminacji. Ewenementem w tych utworach w stosunku do praktyki wcześniejszej awangardy było przywrócenie tekstowi literackiemu jego funkcji semantycznej, wyraziste eksponowanie treści poetyckiej, jakby na wzór romantycznej pieśni. Szczególną rolę odegrał w jego twórczości akordeon, nobilitowany jako instrument współczesnej muzyki. W Audycjach był on swoistym symbolem podmiotu lirycznego. W utworach przeznaczonych wyłącznie na ten instrument (łącznie 7 Ksiąg na akordeon, wydanych zostało 6) Krzanowski rozwijał wszechstronnie jego brzmieniowe i techniczno-wirtuozowskie możliwości, płynące z zastosowania nowoczesnego języka dźwiękowego. Komponował utwory solowe na ten instrument oraz przeznaczone na zespół akordeonów, od duetu do kwintetu (Alkagran czyli jedno miejsce na prawym brzegu Wisły), w tym studia-etiudy, sonaty czy formy polifoniczne. Poszerzył w ten sposób wybitnie współczesny repertuar akordeonowy. Krzanowski korzystał obficie z doświadczeń sonoryzmu, dokonując ich syntezy z elementami tonalności, czy to w postaci zwrotów melodycznych i akordowych, czy pewnych centrów tonalnych, determinujących plan harmoniczny utworu. W twórczości symfonicznej (Canti di Wratislavia, 2 symfonie, Concerto) przejawiał znakomity zmysł bujnej kolorystyki orkiestrowej i dramaturgii formalnej. Krzanowski współtworzył nową generację polskich kompozytorów, którzy – nie rezygnując ze zdobyczy technicznych i dźwiękowych awangardy lat 60. – dokonali zwrotu ku tradycji, przywrócenia dawnych wartości, takich jak piękno brzmienia czy emocjonalne oddziaływanie muzyki.
Instrumentalne:
Szkice na klarnet, 1972
Trzy utwory na obój i trąbkę, 1972, wyd. Kraków 1980, 2. wyd. 1993
Studium I na akordeon i orkiestrę, 1973
I Kwartet smyczkowy, wersja A, 1973–76; wersja B z 4 taśmami, 1976, wyk. Warszawska Jesień 1980, wyd. Kraków 1978
I Symfonia, z 5 akordeonami, 1975
Partita na obój, klarnet i fagot, 1975
Canti di Wratislavia na orkiestrę, 1976, wyk. Warszawska Jesień 1991
Concerto na orkiestrę, 1978; 2. wersja 1981, wyk. Warszawska Jesień 1984
II Kwartet smyczkowy, 1978, wyk. Warszawska Jesień 1987
Con vigore, koncert dla 8 wykonawców, 1978, wyk. Warszawska Jesień 1993
Sonata na tubę, 1978, wyd. Kraków 1985
Koncert na flet, saksofon, trąbkę, gitarę elektryczną, akordeon, perkusję i 2 taśmy; wersja koncertowa spektaklu audiowizualnego Transpainting, 1978
Wiatr echo niesie po polanie na akordeon i klawesyn amplifikowany, 1981, wyd. Warszawa 1983; wersja B utworu na akordeon
Mała partita na skrzypce, 1981, wyd. Kraków 1984
Reminiscenza na akordeon, klarnet, skrzypce i wiolonczelę, 1983; wersja B na kwartet smyczkowy, 1984, wyk. Warszawska Jesień 1995
Trifle na akordeon i klarnet basowy, 1983, wyd. Warszawa 1984
Impresje lata na flet, klarnet i akordeon, 1984
II Symfonia na 13 instrumentów smyczkowych, 1984, wyk. Warszawska Jesień 1986, 1991, wyd. Kraków 1990
Gdzie kończy się tęcza na perkusję i klarnet basowy, 1985
Relief III na organy, 1985
Relief V na wiolonczelę, 1986
III Kwartet smyczkowy, 1988, wyd. Kraków 1993
Relief VII na akordeon i perkusję, 1988
Relief IX na kwartet smyczkowy i taśmę komputerową, 1988, wyk. Warszawska Jesień 1989
Sonata na gitarę, 1990
Utwory zgrupowane w 6 księgach na akordeon:
Taniec, w ks. III, 1970
Preludium, w ks. I, 1970
Sonata, w ks. I, 1972
Kanon, w ks. I, 1973
Studium I na akordeon i fortepian, w ks. IV; transkrypcja utworu orkiestrowego, 1973
Studium II, w ks. I, 1974
Kanon, w ks. III, 1974
Fuga-fantazja nr 2, w ks. I, 1975
Studium III, w ks. I, 1975, wyd. Kraków 1978, 2. wyd. 1982
Nokturn, Preludium i Fuga na zespół akordeonowy, w ks. II, 1975
Studium V na zespół akordeonowy, w ks. II, 1976, wyd. Kraków 1982
Studium IV na zespół akordeonowy, w ks. II, 1978, wyk. Warszawska Jesień 1979
Nokturn i Scherzo, w ks. III, 1979
Cztery bagatele, w ks. III, 1979
Oda, w ks. III, 1979
Katedra, w ks. III, 1979
Chorał, w ks. III, 1979
Tryptyk, w ks. III, 1979
Sonatina, w ks. III, 1979
Trzy medytacje, w ks. III, 1979
Sonata di concerto, w ks. III, 1980, wyd. Kraków 1982
Alkagran czyli jedno miejsce na prawym brzegu Wisły na zespół akordeonowy, w ks. V, 1980, wyk. Warszawska Jesień 1981, wyd. Kraków 1988
Trzy utwory na zespół akordeonowy, w ks. V, 1980
Taniec góralski na zespół akordeonowy, w ks. IV, 1980
Wiatr echo niesie po polanie na zespół akordeonowy, w ks. IV, 1981
Impresje zimowe, w ks. IV, 1982
Adagio, w ks. V, 1983
Impresje wiosenne, w ks. V, 1983
Capriccio, w ks. V, 1983
Toccata na zespół akordeonowy, w ks. IV, 1980, wyd. Kraków 1985
Chorał na zespół akordeonowy, w ks. IV, 1980, wyd. Kraków 1985
Larghetto, w ks. VI, 1984
Niech żyje i wzrasta, preludium, w ks. VI , 1984
Relief I, w ks. VI, 1984
Relief II, w ks. VI, 1985
Relief VI na akordeon basowy amplifikowany, w ks. VI, 1986, wyd. Kraków 1992
Impresje jesienne na akordeon basowy amplifikowany, w ks. VI, 1986, wyd. Kraków 1992
Divertimento, w ks. VI, 1986
Cztery nowele, w ks. VI, 1987
Nokturn na duet akordeonowy, w ks. VI, 1987
Pejzaż sentymentalny na duet akordeonowy, w ks. VI, 1988
II Sonata, w ks. VI
II Sonatina, w ks. VI
Wokalno-instrumentalne:
Audycja I na głos recytujący, flet, tam-tam, syrenę, gwizdek i 2 taśmy, sł. J. Bieriezin, 1973
Audycja II na głos recytujący, flet, tam-tam, syrenę, gwizdek i 2 taśmy, sł. J. Bieriezin, 1973
Audycja III na aktora, sopran, 2 akordeony, saksofon barytonowy, trąbkę, gitarę elektryczną, perkusję i taśmę, wg poezji J. Bieriezina, 1974
De Profundis, kantata na baryton i orkiestrę, sł. M. Stanclik, 1974
Audycja IV na głos recytujący, syrenę, talerze, akordeon i 2 taśmy, sł. Z. Dolecki, 1975, wyd. Kraków 1979
Trzy etiudy na sopran, flet i taśmę, sł. Z. Dolecki, 1976, wyd. Kraków 1984
Suita z Audycji V na sopran, chór, 2 flety, saksofon barytonowy, 3 rogi, 2 trąbki, 2 puzony, 2 akordeony, fortepian, perkusję i 2 taśmy, 1978
Salve Regina na chór chłopięcy i organy, 1981; wersja B na chór chłopięcy lub żeński a cappella, 1981, wyk. Warszawska Jesień 1993, wyd. Kraków 1988
Audycja VI na sopran i kwartet smyczkowy, sł. J. Słowacki, 1982, wyd. Kraków 1985
Relief IV na sopran i dzwony rurowe, 1985, wyd. Kraków 1986
Sceniczne:
Audycja V, opera, libretto J. Bieriezin, Z. Dolecki, M. Stanclik, S. Mrożek, 1977
Transpainting, spektakl audiowizualny, współpraca K. Urbański, 1977, wyst. Warszawska Jesień 1977; także wersja na zespół kameralny i taśmy
Utwory dla dzieci:
11 utworów na orkiestrę dziecięcą, 1981
Kalangra, 20 utworów na akordeon, 1981, wyd. Warszawa 1983
Suita dziecięca na fortepian, 1982
Miniatury na fortepian, 1982
3 etiudy na akordeon, 1985
Gakkaj, 5 utworów na akordeon, 1988
