Kopelent Marek, *28 IV 1932 Praga, †12 III 2023czeski kompozytor. Studia kompozytorskie odbył w latach 1951–55 w Akademie Musických Uměni w Pradze pod kierunkiem J. Řidkego. W latach 1956–71 był redaktorem i lektorem muzyki współczesnej w wydawnictwie Supraphon w Pradze. III kwartet smyczkowy, który powstał w 1963, przyniósł mu europejski rozgłos. W latach 1965–68 był członkiem grupy „Nowa Muzyka”, w latach 1965–72 kierownik artystyczny zespołu Musica Viva Pragensis. Od 1977 pracował jako korepetytor w podstawowej szkole muzycznej w Pradze. Utwory Kopelenta wykonywane są na wszystkich ważniejszych festiwalach muzycznych w Europie (w Donaueschingen, Royan, La Rochelle, Witten, Wenecji, na Warszawskiej Jesieni, Praskiej Wiośnie i in.). Kopelent jako znany kompozytor był często zapraszany do jury konkursów kompozytorskich i festiwali międzynarodowych.
W 1969 otrzymał stypendium DAAD w ramach Berliner Künstlerprogramm. Po powrocie, w ramach tzw. „normalizacji”, czyli zaostrzenia w Czechosłowacji kursu propagandy i cenzury został – jako zwolennik zmian politycznych – pozbawiony pracy w wydawnictwie i usunięty ze Związku Kompozytorów Czeskich, co oznaczało zakaz wykonywania jego muzyki. Zespołowi Musica Viva Pragensis zakazano dalszej działalności. Pozbawiony możliwości zarobkowania Kopelent rozpoczął pracę korepetytora w oddziale tańca szkoły muzycznej w latach 1976–91. W 1984 był członkiem konkursu kompozytorskiego im. Kazimierza Serockiego w Warszawie, a w 1986 wykładowcą na Międzynarodowych Kursach dla Młodych Kompozytorów w Kazimierzu Dolnym. Po zmianach politycznych w 1989 przez krótki czas był ekspertem muzycznym w Kancelarii Prezydenta Republiki. W 1991 otrzymał profesurę Akademii Sztuk Scenicznych w Pradze. Był także przedstawicielem czeskiej sekcji ISCM. Wykładał też w na Międzynarodowych Letnich Kursach kompozytorskich w Czeskim Krumlowie. W 1991 otrzymał francuski order „Chevalier des arts et des lettres”, w 1999 czeską nagrodę Classic 1999, w 2001 niemiecką nagrodę im. Herdera oraz w 2003 Państwową nagrodę ministerstwa kultury Republiki Czeskiej, ponadto czeski Medal za Zasługi I stopnia w 2012.
Główny nurt twórczości Kopelenta, związany z doświadczeniami lat 60., cechuje linearyzm i swoisty kontrapunkt barw. Płaszczyznowość w powiązaniu z tendencją do kontemplatywnego traktowania muzyki widoczne są wyraźnie w Rozjimaní, Sonacie „Chusta Weroniki”, Black and White Tears czy w II cz. Symfonii. Zwolniony przebieg zdarzeń dźwiękowych i rozproszenie materii rekompensował Kopelent starannym doborem środków harmonicznych i formalnych. Wyrafinowana wyobraźnia kolorystyczna łączyła się u niego z silnym dążeniem do plastyczności przebiegu muzyki i uchwytności formy. W ostatnim ćwierćwieczu pojawiły się w twórczości Kopelenta elementy syntezy własnego języka z doświadczeniami modernistycznymi, a także tendencja do posługiwania się ograniczoną liczbą interwałów.
Literatura: Baker’s Biographical Dictionary of Musicians, T. Volume 3 Haar–Levi, New York: Schirmer Books 2001, s. 1934; The Harvard Biographical Dictionary of Music, Cambridge: Harvard University Press 1996, s. 460; informace.rozhlas.cz. [dostęp: 02.05.2021]; Oldřich Pukl-Jaromír Havlík. The New Grove. Dictionary of Music and Musicians, Second Edition ed. S. Sadie, vol. 13, Macmillan Publishers Limited, Londyn 2001, s. 791–792.
Instrumentalne:
orkiestrowe:
Rozjimání na orkiestrę kameralną, 1966
Sváry (Accords et désaccords) na 12 solistów i orkiestrę, 1968
Appassionato na fortepian i orkiestrę, 1970
Hráthy na saksofon tenorowy i orkiestrę, 1974–75
Libá hudba s lidovým motivem na cymbały i orkiestrę, 1978
Symfonia, 1982–83
Concertino na rożek angielski i orkiestrę kameralną, 1984
Pozdravení na orkiestrę, 1984
Musique concertante na wiolonczelę solo, 12 wiolonczel i orkiestrę, 1991
ARRIÍJAh na orkiestrę, 1996
kameralne:
I Kwartet smyczkowy, 1954
II Kwartet smyczkowy, 1955
Réflexe na flet, skrzypce, altówkę i wiolonczelę, 1962
III Kwartet smyczkowy, 1963, wyk. Warszawska Jesień 1964
Canto intimo na flet i wibrafon, 1964
Hudba pro 5 na obój, klarnet, fagot, altówkę i fortepian, 1964
Nonet „Pocta V. Holanovi”, 1967
IV Kwartet smyczkowy, 1968, wyk. Warszawska Jesień 1973
Zátiší na zespół kameralny, 1968
Intimissimo na zespół kameralny, 1971
Musique piquante na skrzypce i cymbały lub fortepian preparowany, 1971
A Few Minutes with an Oboist. Concerto galante na obój i zespół kameralny, 1972
Kwintet na instrumenty dęte blaszane, 1972
Před přichodem roztomilých katů aneb Trojí klanení naději, rondo na 5 perkusji, 1973
Sonata „Veroničina rouška” na 11 instrumentów smyczkowych, 1973, wyk. Warszawska Jesień 1974
Ťukáta na harfę, klawesyn i cymbały lub gitarę, 1974
Triste e consolante na kwintet starych i nowych instrumentów dętych, 1977
Toccata na altówkę i fortepian, 1978
V Kwartet smyczkowy, 1980
Êtres fins en mouvement na 6 perkusji, 1987
na instrument solo:
Alleluja na organy, 1967
Bijoux de Bohème na klawesyn, także wersja na flet, klawesyn i wibrafon, 1967
Ballada na fortepian, 1976
Capriccio na trąbkę, 1976
Jitřní Chvalozpěv na organy, 1978
Wokalne i wokalno-instrumentalne:
Syllabes mouvementées na chór kameralny, 1972
Vacillat pes meus na chór a cappella, 1973, wyk. Warszawska Jesień 1979
Svítání na wielki chór dziecięcy, 1975
Nénie s flétnou na flet, 9 głosów żeńskich i zespół kameralny, 1961
Chléb a ptáci, kantata na alt, głos recytujący, chór mieszany i orkiestrę, 1964
Matka na flet i chór mieszany, 1964, wyk. Warszawska Jesień 1971
Modlitba kamene na głos recytujący, 2 kameralne chóry mieszane, 3 gongi, tam-tam, sł. V. Holan, 1967
Snéhah na sopran, alt jazzowy (z taśmy) i zespół kameralny, 1967
Žaloby na 2 kameralne chóry mieszane, trąbkę i perkusję ad libitum, 1969
Bludný hlas na aktorkę, zespół kameralny, taśmę, filmy i światła ad libitum, 1970
Black and White Tears na sopran i taśmę (lub akordeon) ad libitum, 1972
Laudatio pacis, oratorium na głos recytujący, 4 głosy solowe, chór mieszany i orkiestrę, z P.-H. Dittrichem i S. Gubajduliną, sł. J.A. Komenský, 1975
Il Canto degli Augei, aria na sopran i orkiestrę, 1978
Nářek ženy, melodram na aktorkę, septet instrumentów dętych, 14 głosów żeńskich i mały chór dziecięcy, sł. kompozytor i M. Prochaźková, 1980
Legenda De Passione St. Adalberti martyri na chór mieszany, recytatora i orkiestrę, 1981, wyk. Warszawska Jesień 1981
Agnus Dei na sopran i zespół kameralny, do tekstów M. Lutra, 1983
Zjitřený zpěv na baryton, kwintet instrumentów dętych, sł. J. Hora, 1983
Messaggio della povertà na sopran, baryton, chór dziecięcy, chór i orkiestrę, 1988
Holanovská reminiscence na mezzospran, 2 głosy recytatorów, klarnet, puzon i fortepian, 1995
Cantus de dilectione filiarum Dei na baryton solo, 5 sopranów i 3 puzony, 1998
Sceniczne:
Musica, singspiel na sopran, 2 aktorów, flet, obój i klawesyn, 1979
