logotypes-ue_ENG

Kobierkowicz, Józef Franciszek

Biogram i literatura

Kobierkowicz, Kobierkiewicz, Józef Franciszek, z pozostałych imion znane są jedynie inicjały A.I., XVIII w., polski organista i kompozytor. Jego nazwisko pojawia się nieregularnie na listach płac krakowskiej bursy jezuickiej w latach 1713, 1715 i 1716, a tamtejsze rachunki wskazują, że w IV 1721 wypłacono mu honorarium za kilka utworów. Od 1731 do 1736 był świeckim organistą u paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie; w tym okresie dwukrotnie się żenił. W dokumentach klasztornych notowany jest również w grudniu 1751.

Wśród zachowanych kompozycji Kobierkowicza większość stanowią drobne pastorelle na Boże Narodzenie. W 5 z nich zwraca uwagę predylekcja do ukształtowań da capo (zarówno w kompozycjach solowych jak i tych przeznaczonych na większą obsadę). Wszystkie poprzedzone są wstępem instrumentalnym podającym materiał melodyczny, przejmowany następnie przez głosy wokalne. W utworach tych wprowadza Kobierkowicz środki stylizacyjne nawiązujące do muzyki ludowej, m.in.: nuty pedałowe w basie naśladujące instrumenty pasterskie, burdon w kwincie w towarzyszących skrzypcach, melodykę budowaną na trójdźwięku, metrum nieparzyste 6/4, 3/2, zwroty melodyczne o charakterze mazurkowo-oberkowym i przebiegi unisonowe całego zespołu. Rzadziej stosowana jest kunsztowniejsza faktura polifoniczna (np. Musae piae).

Ego Mater i Iustus ut palma reprezentują małą zespołową kantatę kościelną w jej 3-częściowym ukształtowaniu. Każdy z trzech ustępów jest tu częścią samodzielną, o odmiennym tempie, metrum i – w Ego Mater – tonacji. W częściach środkowych kompozytor wprowadza melodię solową (lub duet) o wybitnie lirycznym, ekspresywnym charakterze. Szczególnie znamienna jest druga część Ego Mater, gdzie głos solowy występuje naprzemiennie ze skrzypcami solo: linia melodyczna instrumentu nie powtarza ani nie antycypuje odcinka melodii głosu wokalnego (jak to występuje jeszcze w pastorellach, a jest praktyką ustaloną w XVII w.), lecz współtworzy z nim linię melodyczną. Z kolei w częściach skrajnych w partiach instrumentów towarzyszących operuje Kobierkowicz specyficzną techniką: figuracjami, pochodami rozłożonych trójdźwięków, zwrotami typu figur Albertiego; wskazuje to na proces emancypacji czynnika instrumentalnego na terenie religijnej muzyki wokalno-instrumentalnej.

Obydwa zachowane opracowania psalmu Laudate pueri to obszerne utwory o budowie kantatowej, o dużej autonomii poszczególnych części. W przypadku wątpliwej pod względem atrybucji kompozycji w tonacji B-dur (na okładce figurują dwa różne nazwiska autorów) zastosowano ukształtowanie rondowe – trzykrotnie powraca imitacyjny ustęp tutti, za każdym razem z innym tekstem.

Literatura (wybór): A. Chybiński Z dziejów muzyki krakowskiej, „Kwartalnik Muzyczny” 1913 nr 1; A. Chybiński Inwentarz muzykaliów i instrumentów muzycznych kapel jezuickich w Krakowie w XVIII wieku, „Myśl Muzyczna” 1928 nr 7; Z.M. Szweykowski Z zagadnień melodyki w polskiej muzyce wokalno-instrumentalnej późnego baroku, „Muzyka” 1961 nr 2; P. Podejko Nieznani muzycy polscy, «Z dziejów muzyki polskiej» z. 11, Bydgoszcz 1966; R. Pośpiech Bożonarodzeniowa muzyka na Jasnej Górze w XVIII i XIX wieku, Opole 2000; P. Podejko Kapela wokalno-instrumentalna na Jasnej Górze, „Studia Claromontana” 19 (2001); I. Tylka Instrumentaliści i wokaliści kapeli jezuickiej kościoła ss. Piotra i Pawła w Krakowie, „Liturgia Sacra” 2014 nr /2; M. Bebak Karmelitański inwentarz muzyczny z 1739 roku, „Muzyka” 2021 nr 1.

Kompozycje i edycje

Kompozycje

zachowane:

małe kantaty religijne określone w źródłach mianem Motetto (Biblioteka Diecezjalna w Sandomierzu):

Ego Mater pulchrae dilectionis, CATB, 2 violini, violone, b.c. (2 kopie, jedna z kościoła parafialnego w Rakowie Opatowskim)

Iustus ut palma florebit, CATB, 2 violini, 2 clarini, b.c.

opracowania psalmów (Słowacja, Okresný archív Bratislava-vidiek):

Laudate pueri [in D], CATB, 2 violini, 2 clarini, b.c. (brak C, A, violino 2)

Laudate pueri [in B], CATB, 2 violini, hautbois, b.c. (brak oboju, autorstwo niepewne)

pastorele (Archiwum oo. paulinów na Jasnej Górze; w większości w postaci autografów):

Adiuro te, 2C, 2 violini, violone, b.c.

Apparuit benignitas, C, 2 violini, violone, b.c.

Caeli rores, CB, 2 violini, violone, b.c.

Caelo rores, CB, 2 violini, violone, b.c.

Caelum gaude, CB, 2 violini, violone, b.c.

Dormi mei redemptio salutis, C, 2 violini, violone, b.c.

In pace princeps, AT, 2 violini, 2 clarini, violone, b.c.

Musae piae, CATB, 2 violini, 2 clarini, violone, b.c.

Patris stupenda bonitas, CATB, 2 violini, 2 clarini, fagotto, b.c.

Salve puelle, AT, 2 violini, violone, b.c.

zaginione:

według inwentarza bursy jezuitów krakowskich z 1737:

Litaniae ex E

Concerto de Deo „Sit tibi satis”

Dixit ex e

Confíteor ex Dis

Magnificat ex eb

Salve Regina ex F

Regina coeli ex Dis

według rachunków bursy jezuitów krakowskich z 1721:

Valete iam deliciae

Sit tibi satis

Laudate pueri ex D

Festa dies, motet

według inwentarza karmelitów w Krakowie na Piasku z 1737:

Missa ex B

Vesperae de Dominica

według źródeł jasnogórskich:

2 pastorele na C, 2 violini, fagotto, b.c., w tym jedna prawdopodobnie do tekstu Patris stupenda bonitas (zachowana wyłącznie okładka)

 

Edycje:

Ego Mater, wyd. Z.M. Szweykowski, «Wydawnictwo Dawnej Muzyki Polskiej» z. 55, Kraków 1965

pastorele wyd. Z.M. Szweykowski i W. Świerczek w: Pastorele polskie, cz. 1, wstęp A. Szweykowska, «Źródła do Historii Muzyki Polskiej» XII, Kraków 1968