logotypes-ue_ENG

Kittel, Johann Christian

Biogram i literatura

Kittel [k´ytel] Johann Christian, *18 II 1732 Erfurt, †17 IV 1809 Erfurt, niemiecki organista, kompozytor, nauczyciel i teoretyk. Młodość spędził w Erfurcie, gdzie uczęszczał do miejskiego gimnazjum. Muzyki uczył się u miejscowego organisty J. Adlunga. W 1748 wyjechał do Lipska i został uczniem J.S. Bacha. Wyróżniany przez mistrza, pomagał mu jako akompaniator. Po śmierci Bacha działał od 1751 jako organista i pedagog w Langensalza. W 1752 poślubił Dorotę F. Frohmer. W 1756 został organistą w Barfüsserkirche w Erfurcie, a od 1762 – w Predigerkirche. W Erfurcie pozostał do końca życia, z rzadka jedynie podejmując podróże koncertowe. W 1800 udał się do Hamburga, gdzie spędził cały rok, koncertując i przygotowując Neues Choralbuch für Schleswig-Holstein. Kittel cieszył się sławą organisty wirtuoza, znany był również jako znakomity improwizator. W Erfurcie na jego koncertach bywali m.in.: J.W. Goethe, J.G. Herder i Ch.M. Wieland. Sława ściągała do niego także wielu uczniów (K.G. Umbreit, J.W. Hässler).

Kittel był jednym z ostatnich uczniów Bacha. Odegrał historyczną rolę jako organista i nauczyciel podtrzymujący tradycję organistowską swego mistrza. Podstawowe wskazówki dla organistów przedstawił w pracy Der angehende praktische Organist, która – obok traktatów J.J. Quantza, C.Ph.E. Bacha, F.W. Marpurga i L. Mozarta – była jednym z najszerzej wykorzystywanych dzieł dydaktycznych tego czasu. Zgodnie z poglądami J.S. Bacha, za najważniejszy cel muzyki uważał Kittel budzenie, rozwijanie i podtrzymywanie uczuć religijnych w sercach słuchaczy. Twierdził, że uczuciom emfatycznym najlepiej odpowiadają proste, niewielkie formy, dobrze komponujące się z praktyką liturgiczną. Główny zrąb jego twórczości stanowią krótkie utwory charakterystyczne. Pisał także większe kompozycje organowe, np. podwójne wariacje chorałowe nawiązujące stylistycznie do Bacha. W późniejszych latach Kittel odbiegł od tradycji bachowskiej i swoich własnych poglądów teoretycznych, zbliżając się do kręgu klasyków wiedeńskich.

Literatura: A. Dreetz Johann Christian Kittel der letzte Bachschüler, Lipsk 1932 (zawiera wykaz rękopisów Kittla); K.G. Fellerer Beiträge zur Choralbegleitung in der Orgelmusik des 18./19. Jahrhunderts, Strasburg 1932 oraz Studien zur Orgelmusik des ausgehenden 18. und frühen 19. Jahrhunderts, Kassel 1932; R. Sietz Die Orgelkompositionen des Schülerkreises um J.S. Bach, „Bach-Jahrbuch” XXXII, 1935; G. Fock Zur Biographie des Bachschülers Johann Christian Kittel, „Bach-Jahrbuch” XLIX, 1962.

Kompozycje i praca

Kompozycje:

6 Sonaten, suivies d’une fantaisie pour le clavecin op. 1, wyd. Lipsk 1787

VI Veränderungen überdas Teutsche Geistliche Volkslied „Nicht so traurig” na fortepian, wyd. Petersburg 1797

Vierstimmige Choräle mit Vorspielen (...) für die Schleswig-Holsteinischen Kirchen na organy, 2 t., wyd. Altona 1803 (wg Neues Choralbuch für Schleswig-Holstein, rkp. z 1790)

24 Choräle mit acht verschiedenen Bässen über eine Melodie na organy, wyd. J.Ch.H. Rinck, wyd. Offenbach 1811

Grosse Präludien na organy, 2 t., wyd. Lipsk b.r.

24 Kurze Choralvorspiele na organy, wyd. Offenbach b.r.

Variationen über 2 Choräle na organy, wyd. Lipsk b.r.

24 Leichte Choralvorspiele na orgay, wyd. Bonn 1813

 

Praca:

Der angehende praktische Organist, oder Anweisung zum zweckmässigen Gebrauch der Orgel bei Gottesverehrungen in Beispielen, 3 t., wyd. Erfurt 1801, 1803,1808, 3. wyd.1831