Kienzl, Wilhelm

Kienzl [ki:ncl] Wilhelm, *17 I 1857 Waizenkirchen, †19 X 1941 Wiedeń, austriacki kompozytor i dyrygent. W 1874 studiował historię muzyki u F. von Hauseggera i kompozycję u W. Mayera (W. Rémy’ego) na uniwersytecie w Grazu, w 1876 na uniwersytecie w Pradze u J. Krejčiego, w 1877 na uniwersytecie w Lipsku i u F. Liszta w Weimarze, następnie J. Rheinbergera w Monachium i E. Hanslicka na uniwersytecie w Wiedniu, gdzie w 1879 otrzymał tytuł doktora filozofii. W 1879 przebywał w Bayreuth, a następnie do 1883 odbywał jako pianista podróże koncertowe po Europie razem ze skrzypkiem R. Sahlą i śpiewaczką A. Orgeni. W latach 1883–84 był dyrygentem niemieckiej opery w Amsterdamie. W 1886 objął przewodnictwo Steiermärkischer Musikverein w Grazu. W 1889 był dyrygentem teatru miejskiego w Hamburgu, a następnie do 1893 dyrektor dworskiej opery w Monachium. W 1897 osiadł ponownie w Grazu. W 1917 przeniósł się do Wiednia. W 1936 ze względów zdrowotnych przestał komponować.

W dorobku kompozytorskim Kienzla dominuje muzyka wokalno-instrumentalna; liczne pieśni i chóry bliskie są utworom A. Jensena, muzyka sceniczna – najbardziej znacząca – wykazuje wpływy Webera, Lortzinga i Wagnera. Kienzl jest przedstawicielem tzw. Volksoper, która, opierając się na tematyce ludowo-historycznej, w rodzajowych scenach ożywiała rodzime tradycje, wykorzystując elementy folkloru (Der Evangelimann, Dialektopera Das Testament). Romantyczna prostota i uczuciowość łączą się w operach Kienzla z elementami weryzmu; przeniósł on także na grunt ludowy opery niektóre z rozwiązań dramatycznych Wagnera, np. technikę motywów przewodnich (Der Kuhreigen). Mimo eklektycznej techniki dźwiękowej Kienzl odniósł duży sukces operą Der Evangelimann, wystawianą wielokrotnie na różnych scenach. O jej powodzeniu zadecydowały łatwo uchwytna, liryczna melodyka, barwna orkiestracja i wzruszające, sentymentalne libretto. Muzyka instrumentalna Kienzla wzorowana głównie na twórczości R. Schumanna (kameralna, miniatury fortepianowe) nie zdobyła popularności. Uznaniem cieszyły się natomiast jego pisma, szczególnie praca o Wagnerze.

Literatura: O. Wessely Wilhelm Kienzl und Adolf Jensen, „Oberösterreichischer Kulturbericht” 1948; K. Trambauer Wilhelm Kienzls Opernstoffe, dysertacja uniwersytetu w Wiedniu, Wiedeń 1950; H. Sittner Kienzl – Rosegger. Eine Künstlerfreundschaft, Zurych 1953; H. Sittner Wilhelm Kienzl, «Grosse Österreicher» X, 1957; C. Ottner Das Wort – Tonproblem in den Klavierliedern Wilhelm Kienzls, Wiedeń 1974.