Kassern, Tadeusz Zygfryd

Kassern Tadeusz Zygfryd, *19 III 1904 Lwów, †2 V 1957 Nowy Jork, polski kompozytor. Uczył się w konserwatorium PTM we Lwowie u J. Lalewicza (fortepian) i M. Sołtysa (teoria, kompozycja). W latach 1922–26 studiował w konserwatorium w Poznaniu u H. Opieńskiego (kompozycja) i W. Brzostowskiego (fortepian); ukończył również studia prawnicze na UAM w Poznaniu. W 1931 przebywał w Paryżu, gdzie działał w Stowarzyszeniu Młodych Muzyków Polaków. Do 1939 mieszkał w Poznaniu, gdzie był radcą w prokuraturze. W latach 1929–33 był recenzentem muzycznym „Nowego Kuriera”, w 1934–38 „Dziennika Poznańskiego”. Poza tym systematycznie komponował, zdobywając liczne nagrody na konkursach. W VIII 1939 ewakuował się do Lwowa, po usilnych staraniach w 1940 udało mu się wyjechać do Krakowa; pracował m.in. w księgarni Gebethnera i Wolffa (wówczas Fritschego). Poszukiwany przez gestapo z powodu żydowskiego pochodzenia, wyjechał w 1942 lub 1943 do Warszawy, gdzie ukrywał się pod nazwiskiem Teodor Sroczyński. Po powstaniu warszawskim przebywał w Zakopanem, skąd wiosną 1945 powrócił do Poznania. W XII 1945 wyjechał do Stanów Zjednoczonych jako attaché kulturalny polskiego konsulatu w Nowym Jorku, w 1948 został konsulem oraz delegatem polskim do spraw kulturalnych przy ONZ. W XII 1948 zrezygnował ze służby dyplomatycznej i obywatelstwa polskiego, osiedlając się na stałe w Stanach Zjednoczonych. Odtąd zajmował się wyłącznie komponowaniem i pracą pedagogiczną; uczył gry na fortepianie i teorii w Third Street Music School i Jaques-Dalcroze Institute oraz w New School for Social Research w Nowym Jorku. Zmarł po długiej chorobie (rak) w szpitalu św. Łukasza w Nowym Jorku.

Twórczość Kasserna cechuje duża różnorodność stylistyczna. W początkowym okresie kompozytor pozostawał pod wpływem Szymanowskiego i francuskich impresjonistów, np. w Koncercie na sopran i orkiestrę (nagrodzony w 1928 na konkursie Stowarzyszenia Młodych Muzyków Polaków w Paryżu), który przyniósł Kassernowi duży rozgłos i wysunął go na jedno z czołowych miejsc wśród kompozytorów polskich jego generacji. Przezwyciężenie tych wpływów i ukształtowanie własnego stylu nastąpiły w latach 30., w drugim okresie twórczości Kasserna. Najwybitniejszym utworem z tego okresu jest Koncert na orkiestrę smyczkową, przeniknięty tendencjami neoklasycystycznymi, jakkolwiek Kassern uważał siebie za neoromantyka. Cechą charakterystyczną całej jego twórczości były bowiem liryzm i szczególna dbałość o linię melodyczną, przy surowej dyscyplinie formalnej. Kolejną przemianę stylistyczną zapowiadały Motety kopernikowskie, wzorowane na XVI-wiecznej polifonii a cappella. Zainteresowanie muzyką dawną i chorałem gregoriańskim spowodowało pojawienie się w twórczości Kasserna tendencji do archaizacji i do upraszczania środków fakturalnych oraz jeszcze silniejsze nasycenie śpiewnością linii melodycznej. Takie utwory, jak Tryptyk żałobny i Sonatina kolędowa, w których Kassern wykorzystał melodie z XVI-wiecznych kancjonałów, odznaczają się zespoleniem prostoty wyrazu archaicznego z nowoczesną techniką kompozytorską. W ostatnim, „amerykańskim” okresie twórczości Kasserna powstały bogaty dorobek operowy i liczne utwory fortepianowe o charakterze pedagogicznym. W operze Koniec Mesjasza zastosował własny 21-tonowy system tonalny, który był kontynuacją systemu dodekafonicznego, ale z pominięciem jego ścisłych rygorów. System ten umożliwił kompozytorowi stworzenie własnego języka muzycznego. Opery Kasserna cechują doświadczenie sceniczne, opanowane rzemiosło kompozytorskie i wysoko rozwinięta technika wokalna. Muzyka fortepianowa Kasserna natomiast pozostawała w ścisłym związku z jego pracą pedagogiczną; pisana była z głębokim zrozumieniem psychiki młodzieży szkolnej, znajomością jej zainteresowań i możliwości wykonawczych, i stanowi cenny, prawie zupełnie dotąd nieznany materiał pedagogiczny.

Literatura: S.B. Poradowski Tadeusz Zygfryd Kassern, „Muzyka” 1937 nr 6; M. Kondracki W piątą rocznicę śmierci Tadeusza Zygfryda Kasserna, „Ruch Muzyczny” 1962 nr 9; A. Mrygoń Tadeusz Zygfryd Kassern, w: Muzyka źle obecna, red. K. Tarnawska-Kaczorowska, Warszawa 1989.