Kalivoda, Jan

Kalivoda [k’a~], Kalliwoda, Jan Křtitel Vaclav, Johann Baptist Wenzel, *21 II 1801 Praga, †3 XII 1866 Karlsruhe, czeski kompozytor i skrzypek działający w Niemczech. Uczył się gry na skrzypcach u F.W Pixisa i kompozycji u F.D. Webera w nowo założonym konserwatorium w Pradze, które ukończył w 1816 z odznaczeniem. Jako skrzypek zwrócił na siebie uwagę księcia Thurn-Taxisa. Od 1816, w czasie dyrekcji C.M. von Webera, był członkiem ork. Stavovského divadla w Pradze. W 1821 wystąpił po raz pierwszy jako solista, grając własne kompozycje; potem wyjechał na tournée artystyczne do Niemiec, Szwajcarii i Holandii. W latach 1822–66 z kilkuletnią przerwą był dyrektorem orkiestry na dworze księcia Karla Egona Fürstenberga w Donaueschingen, gdzie wystawiał opery Mozarta (Don Giovanni, Łaskawość Tytusa), Rossiniego (Sroka złodziejka, Cyrulik sewilski) i Cherubiniego (Les deux journées), w której partię Konstancji śpiewała żona Kalivody, Teresa z domu Brunetti (1803–1892), oraz własną operę Prinzessin Christine von Wolfenburg. Był też czynny jako kompozytor, skrzypek i nauczyciel śpiewu. W latach 1825–50 utwory Kalivody były często grywane na koncertach w Niemczech. Położył on duże zasługi dla rozwoju życia muzycznego; w Donaueschingen koncertowali m.in. Liszt (1843), R. i C. Schumannowie, S. Thalberg i A. Dreyschock, z którymi Kalivoda utrzymywał przyjacielskie kontakty. Po rewolucji 1848 orkiestra została rozwiązana, toteż Kalivoda przeniósł się do Karlsruhe. W 1857 powrócił do Donaueschingen, aby znowu utworzyć orkiestrę na dworze księcia Fürstenberga. Działalność Kalivody była wysoko oceniana. Wiele instytucji muzycznych w Lipsku, Kolonii, Monachium, Dessau i Pradze proponowało mu współpracę. Był członkiem honorowym wielu stowarzyszeń muzycznych w Niemczech, Austrii, Holandii, Szwajcarii, Szwecji i w Pradze, gdzie należał również do Jednoty pro zvelebení hudby v Čechách (stowarzyszenie dla podnoszenia poziomu muzyki w Czechach). Uwertura E-dur op. 226 Kalivoda została wykonana 7 VII 1858 w czasie uroczystości 50-lecia praskiego konserwatorium. W 1866 na krótko przed śmiercią przeniósł się do Karlsruhe, gdzie mieszkał jego syn Wilhelm. Kalivoda skomponował ok. 300 utworów, w tym 243 opusowanych. Większość z nich pozostała w rękopisie. Dla towarzystwa śpiewaczego w Děčinie napisał utwór chóralny Das deutsche Lied, wykonywany w Niemczech aż do 1950.

Utwory Kalivody ukazywały się w znanych oficynach wydawniczych Berry i Hoffmanna w Pradze, Petersa oraz Breitkopfa & Härtla w Lipsku, Schotta w Moguncji i UE w Wiedniu. Większość utworów orkiestrowych została wydana w opracowaniu na 4 ręce. Dzieła Kalivody zyskały największą popularność w kręgach mieszczańskich melomanów. Odznaczają się bogactwem inwencji melodycznych, żywą rytmiką oraz efektowną instrumentacją. W symfoniach i uwerturach Kalivoda chętnie wprowadzał technikę kontrapunktyczną.

Literatura: K. Strunz Johann Wenzel Kalliwoda, Wiedeń 1910; J. Bušek Leopold Jansa, Jan Václav Kalivoda, Jan Vanhal, Praga 1926.