Kalinnikow, Wasilij

Kalinnikow [kal'in~] Wasilij Siergiejewicz, *13(1) I 1866 Woiny (gubernia orłowska), †11 I 1901 (29 XII 1900) Jałta, rosyjski kompozytor. W dzieciństwie Kalinnikow śpiewał w chórze cerkiewnym, naukę gry na skrzypcach i fisharmonii pobierał w rodzinnej wsi u lekarza, muzyka-amatora A. Jewłanowa. Od 1878 mieszkał w Orle, gdzie uczył się w seminarium duchownym, a także prowadził chór. W 1884 rozpoczął naukę w konserwatorium w Moskwie, po kilku miesiącach z powodu niemożności opłacania studiów przeniósł się do Szkoły Muzyczno-Dramatycznej Moskiewskiego Towarzystwa Filharmonicznego, w której wygrał konkurs na stypendium. Szkołę ukończył w 1892 w klasie fagotu i teorii muzyki; jego nauczycielami byli m.in. A. Iliński (kontrapunkt i fuga), P. Błaramberg (instrumentacja, kompozycja) oraz S. Kruglikow (harmonia). Kalinnikow pracował jako muzyk orkiestrowy, nauczyciel śpiewu w szkołach elementarnych, dyrygent. W 1892 z polecenia P. Czajkowskiego został dyrygentem w Teatrze Małym w Moskwie, a w następnym roku asystentem dyrygenta we włoskim teatrze operowym. Od 1893 ze względu na postępującą gruźlicę mieszkał przeważnie na Krymie, gdzie dzięki materialnej pomocy przyjaciół mógł poświęcić się kompozycji.

Kalinnikow był wybitnym lirykiem, kontynuatorem tradycji Potężnej Gromadki oraz P. Czajkowskiego; wielki wpływ na jego twórczość wywarła rosyjska muzyka ludowa i romans miejski. Znany jest przede wszystkim jako twórca muzyki symfonicznej oraz romansów. Najpopularniejszym utworem Kalinnikowa jest I Symfonia, która od razu zyskała przychylność publiczności. W utworze tym, o tradycyjnej budowie cyklicznej (Allegro, Andante, Scherzo, Allegro), dominuje nastrój liryczny, wprowadzony już w I części utworu przez 1. temat. W części II, nastrojowo-melancholijnej, Kalinnikow stosuje często fakturę polifonizującą, tak charakterystyczną dla rosyjskiej pieśni ludowej. Scherzo utrzymane jest w nastroju pastoralnym, zaś w finale (rondo) temat pokrewny ludowej muzyce tanecznej przeplata się z lirycznymi tematami z poprzednich części. Symfonia charakteryzuje się dużą plastycznością linii melodycznej i delikatnym kolorytem brzmienia. Utrzymana w epickim nastroju II Symfonia nie zyskała tak wielkiej popularności.

Literatura: W.W. Paschałow Wasilij Kalinnikow. Żizń i tworczestwo, Moskwa 1938, wyd. nowe 1951; I. Bełza Nowyje izdanija proizwiedienij W.S. K., „Sowietskaja Muzyka” 1951 nr 1; W.A. Kisielew Wasilij Kalinnikow. Pisma, dokumienty, matieriały, Moskwa 1959.