Kačinskas, Jeronimas

Kačinskas [kaczˊin~] Jeronimas, *17 IV 1907 Viduklė na Żmudzi (Litwa), †15 IX 2005 Boston, litewski kompozytor, dyrygent, pedagog. Pierwsze lekcje muzyki pobierał u ojca, organisty. W latach 1923–29 uczył się gry na fortepianie, altówce oraz kompozycji w szkole muzycznej w Kłajpedzie. W latach 1929–31 studiował u J. Křički (kompozycja) i P. Dědečka (dyrygentura) w konserwatorium w Pradze, ponadto odbył studia muzyki ćwierćtonowej u A. Háby. W latach 1932–38 uczył w szkole muzycznej w Kłajpedzie i dyrygował miejscową orkiestrą symfoniczną; w 1938 kierownik orkiestry radia w Kownie, w latach 1940–44 dyrygent filharmonii i opery w Wilnie. Od 1944 na emigracji, od 1949 w Stanach Zjednoczonych w Bostonie, gdzie pracował jako organista i chórmistrz w litewskim kościele św. Piotra. W latach 1960–69 prowadził Melrose Symphony Orchestra, od 1968 wykładał kompozycję i dyrygenturę w Berklee College of Music. Przed II wojną światową koncertował jako dyrygent w wielu krajach Europy, m.in. propagując współczesną muzykę litewską, po II wojnie światowej występował m.in. z National Broadcasting Company i New York Philharmonic Orchestra, Chicago Lyric Opera Orchestra, National Symphony Orchestra i Boston University Orchestra.

W latach międzywojennych Kačinskas, obok V. Bacevičiusa (brata G. Bacewicz), reprezentował w muzyce litewskiej nurt twórczości radykalnie nowoczesnej stojący w opozycji – z jednej strony do nurtu tradycjonalistycznego, z drugiej zaś do postulowanej przez J. Gruodisa muzyki narodowej. Z tych obu pozycji formułowane pod adresem Kačinskasa oskarżenia o modernizm i kosmopolityzm obowiązywały później w nowej rzeczywistości politycznej na Litwie przez kilka dziesięcioleci. Unikająca tradycyjnych schematów formalnych i atonalna muzyka Kačinskasa, już na samym początku, pod wpływem A. Háby, kształtowana była atematycznie, a w paru przypadkach kompozytor oparł się na skali ćwierćtonowej (II Kwartet smyczkowy, 1931; Trio na trąbkę, altówkę i fortepian, 1933). W późniejszej twórczości Kačinskas pozostał wierny atematycznemu kształtowaniu muzyki, opierając się na zasadzie niepowtarzalności, ciągłej zmienności strukturalnej; pozostawał również wierny swobodnej atonalności. Na szczególną uwagę zasługują próby łączenia wypracowanej przez Kačinskasa techniki kompozytorskiej z szeroko rozumianym pierwiastkiem narodowym i sakralnym (archaizacja). Kačinskas był najwybitniejszym litewskim kompozytorem religijnym, autorem m.in. dwóch mszy (mszy napisanej na 700-lecie chrztu króla Mendoga i Mszy św. Stefana); prawykonanie kantaty Deus qui inter (1984) odbyło się podczas Września Muzycznego w 1986 w Baranowie Sandomierskim.