Joplin [dżˊoplyn] Scott, *24 XI 1868 Texarkana (Teksas), †1 IV 1917 Nowy Jork, amerykański kompozytor i pianista. Zamiłowanie do muzyki wyniósł z domu rodzinnego; jego ojciec grał na skrzypcach, matka na banjo, bracia zaś śpiewali, komponowali i grali na gitarach. Mając 8 lat, zainteresował się grą na fortepianie; w trzy lata później zaczął pobierać bezpłatne lekcje teorii muzyki w Texarkanie. W 1882 opuścił dom i podróżował po Teksasie jako wędrowny muzyk. W 1885 przebywał w okolicach Saint Louis, gdzie działał wspólnie z innymi pionierami ragtime’u: T. Turpinem, A. Marshallem i L. Chauvinem. W 1893 wystąpił na światowej wystawie w Chicago; w tym okresie kierował też małym zespołem. W 1895 osiedlił się w Sedalii, gdzie uczył się harmonii i kompozycji w George R. Smith College for Negroes. W 1895 zostały opublikowane jego pierwsze kompozycje – pieśni A Picture of Her Face i Please Say You Will; w 1899 ukazał się pierwszy ragtime, Original Rag. W tym samym roku J. Stark, wydawca i propagator twórczości Joplina, opublikował jego najbardziej znaną kompozycję – The Maple Leaf Rag. Był to pierwszy poważny sukces kompozytora; dochody, jakie przyniosła sprzedaż ponad miliona egzemplarzy tego utworu, pozwoliły mu zrezygnować z występów w lokalach i skupić się na komponowaniu. W latach 1900–05 mieszkał w Saint Louis. Napisał wówczas wiele znanych utworów, m.in. Easy Winners, A Breeze from Alabama, The Entertainer oraz Weeping Willow. W 1902 powstał 25-minutowy balet Ragtime Dance, w 1903 – The Guest of Honor – pierwsza opera Joplina, wystawiona tylko raz w tym samym roku w Saint Louis (utwór zaginął, autentyzm odnalezionych fragmentów partii instrumentalnych wydaje się wątpliwy). W 1906 kompozytor przeniósł się do Chicago, a następnie do Nowego Jorku. Rozpoczął wówczas pracę nad 3-aktową operą Treemonisha, która w 1911 ukazała się w formie wyciągu fortepianowego. Wystawienie dzieła w 1915 zakończyło się fiaskiem, co pogłębiło kryzys psychiczny kompozytora. Przed śmiercią Joplin pracował jeszcze nad symfonią opartą na motywach ragtime’owych. W 1916 trafił do Manhattan State Hospital, gdzie zmarł w rok później.
Joplin jest najwybitniejszym przedstawicielem ragtime’u – stylu muzyki rozrywkowej, który rozwinął się w Ameryce pod koniec ubiegłego stulecia, a później stał się ważnym elementem rodzącego się jazzu. Należał on do twórców niezwykle płodnych. Napisał dwie opery, balet, symfonię (i prawdopodobnie Koncert fortepianowy), ponad 50 ragtime’ów (niektórzy uważają, iż skomponował ich ok. 600), School of Ragtime, marsze i pieśni oraz dokonał licznych opracowań. Mimo iż w swoim czasie był uważany za „króla ragtime’u”, jego ambicją było tworzenie większych form; pragnął zostać kompozytorem w znaczeniu europejskim, stworzyć podstawy dla rozwoju nowej muzyki amerykańskiej. Świadczą o tym szczególnie utwory z ostatnich lat, w których z jednej strony starał się przeszczepić na teren ragtime’u pewne elementy form klasycznych (Euphonie Sounds, Magnetic Rag), z drugiej zaś próbował połączyć zdobycze europejskiej opery z tradycją afroamerykańską i motywami ragtime’owymi (Treemonisha). Poszukiwania Joplina na tym polu zostały niemal zignorowane przez współczesnych – przez ponad pół wieku pozostawał twórcą zapomnianym. Nagły wzrost zainteresowania jego muzyką przypadł dopiero na początek lat 70. Wykonano wówczas z dużym powodzeniem Treemonishę (Atlanta 1972), wydano niemal wszystkie jego kompozycje, a także utrwalono na płytach oryginalne nagranie pianolowe Joplina, odnalezione przez badacza R. Blesha. Do wzrostu popularności jego muzyki przyczynił się również film Żądło (The Sting, reż. G.R. Hill, 1973), a Entertainer, wykorzystany tam jako motyw przewodni, stał się wkrótce światowym hitem.
Literatura: V.B. Lawrence The Collected Works of Scott Joplin, Nowy Jork 1971; P. Gammond Scott Joplin and the Ragtime Era, Nowy Jork 1975; J. Haskins, K. Benson Scott Joplin. The Man Who Made Ragtime, Nowy Jork 1978.
