Jongen, Léon

Jongen Léon Marie Victor Justin, *2 III 1884 Liège, †18 XI 1969 Bruksela, kompozytor, pianista i pedagog, brat Josepha. Studia muzyczne odbył w konserwatorium w Liège (fortepian u J. Debefve, harmonia u S. Dupuis, fuga u J.-Th. Radoux); w latach 1898–1904 był organistą w kościele St-Jacques. W 1908 wyjechał do Paryża, gdzie poznał wielu francuskich muzyków, potem rozpoczął tournées pianistyczne po Europie. Zdobył kilka belgijskich Prix de Rome, w 1913 otrzymał Grand Prix de Rome za kantatę Les fiancés de Noël. Po I wojnie światowej, podczas której pełnił służbę wojskową, zdecydował się na karierę wirtuoza. W 1918 rozpoczął wielkie podróże koncertowe po Europie, północnej Afryce, Indiach, Chinach i Japonii. W latach 1927–29 był dyrektorem muzycznym i dyrygentem L’Opéra Française w Hanoi. W 1932 powrócił do Belgii; od 1934 – profesor w konserwatorium w Brukseli, w latach 1939–49 – dyrektor tej uczelni. W latach 1934–38 prowadził Société de Musique de Tournai. W 1945 został wybrany do Académie Royale de Belgique, od 1956 – rektor Chapelle Musicale królowej Elżbiety. Był honorowym dyrektorem konserwatorium w Brukseli i członkiem Royal Academy w Londynie; odznaczono go Orderem Leopolda i Orderem Korony.

W utworach Jongena występują rytmy, skale dźwięk, i brzmienia charakterystyczne dla muzyki kręgu pozaeuropejskiego. To specyficzne znamię wiąże Jongena z francuskimi kompozytorami 1 połowie XX w. poszukującymi inspiracji w egzotyce i orientalizmie, tym bardziej że egzotyzm Jongena pozostaje raczej w sferze doznań zmysłowych i nie prowadzi do spekulacji teoretycznych o strukturalnym czy systemowym znaczeniu. Typowym przykładem tej estetyki jest najbardziej znane dzieło Jongena – suita orkiestrowa Malaisie, napisana pod wrażeniem tańców rytualnych oglądanych na wyspach Indonezji i Filipin. Utwór zawiera niekonwencjonalne rozwiązania rytmiczne, imitujące lokalną kolorystykę, obrazy tańców z Bali (cz. I) i Jawy (cz. IV), dopełnione feeryczną impresją (cz. III Manilla), która przynosi niemal bruitystyczne efekty dźwiękowe. Stylizacja obecna jest też w Prélude, intermezzo et finale na fortepian i orkiestrę; temat tej dedykowanej E. Ysaÿe’owi kompozycji demonstrowany jest w różnych konwencjach stylistycznych aż po jazz w hiszpańskim wydaniu. Świadectwem tej postawy estetycznej są też pieśni do słów hebrajskich – Trilogie de psaumes. W utworach nie stylizowanych ujawnia się głęboki liryzm muzyki Jongena, czasem o nieco sentymentalno-patriotycznym zabarwieniu, jak np. w osnutej na dyskretnie zamaskowanej melodii belgijskiego hymnu narodowego kompozycji In memoriam Regis, napisanej w rocznicę śmierci króla Alberta. Nierzadko ów liryzm ma swe źródło w sferze inspiracji intymnych, jak w uduchowionym cyklu pieśni Provinciales do tekstów kompozytora. Jongen należy do najwybitniejszych kompozytorów belgijskich 1 połowy XX w., choć znaczenie jego muzyki ma raczej lokalny charakter. Atrakcyjna brzmieniowo muzyka Jongena jest przykładem sztuki, której istota polega raczej na sugestywnym przekazywaniu fascynacji i wrażeń niż na poszukiwaniu nowych koncepcji formalnych.

Literatura: P. Tinel Les quatre-vingts ans de L. Jongen, „Le Soir”, Bruksela 24 X 1964; A. Vander Linden In memoriam L. Jongen, „Bulletin de la Classe des Beaux-Arts de l’Académie Royale de Belgique” LI, 1969; P. Tinel Notice sur L. Jongen, „Annuaire de l’Académie Royale de Belgique” LV, 1973.