Jongen, Léon
Jongen Joseph Marie Alphonse Nicolas, *14 XII 1873 Liège, †12 VII 1953 Sart-lez-Spa, belgijski kompozytor, organista i dyrygent. Mając 7 lat podjął naukę muzyki w konserwatorium w Liège (fuga i kompozycja u J.-Th. Radoux, fortepian u J. Ghymersa i organy u Ch. Daneelsa). Po studiach objął stanowisko organisty w kościele St-Jacques, które zajmował do 1898. Jongen wcześnie podjął próby kompozycji, już 1894 otrzymał nagrodę Academie Royale de Belgique za Kwartet smyczkowy op. 3, w 1895 belgijską Prix de Rome za kantatę Callirhoé, a w 1897 belgijską Grand Prix de Rome za kantatę Comala. Nagrodą za Trio op. 10 był 4-letni wyjazd na studia do Niemiec, Włoch i Francji; napisał wówczas Symfonię, Koncert skrzypcowy i Koncert wiolonczelowy oraz Kwartet fortepianowy. W 1902 powrócił do Liège i został profesorem harmonii w tamtejszym konserwatorium. Lata I wojny światowej spędził w Anglii; założył tam kwartet fortepianowy (skrzypce D. Defauw, altówka L. Tertis, wiolonczela E. Doehaerd i fortepian Jongen), z którym koncertował w całym kraju; Jongen występował także z organowymi recitalami. W 1919 powrócił do Belgii, w 1920 został profesorem fugi w konserwatorium w Brukseli, w latach 1925–39 jego dyrektorem. W latach 1919–26 Jongen prowadził Concerts Spirituels, przedstawiając belgijskiej publiczności premierowe wykonania m.in. Psalmus hungaricus Kodálya, San Francesco d’Assisi Malipiera, Le roi David Honeggera, Psaume XLVII F. Schmitta, Cantique des créatures D. Inghelbrechta. Był członkiem Academie Royale de Belgique w Brukseli i członkiem korespondentem Institut de France.
Jongen, wykształcony i wychowany w tradycjach kultury flamandzkiej, uważany jest za najwybitniejszego kompozytora belgijskiego 1 połowy XX w. Czteroletnia podróż artystyczna po Europie była dlań właściwie studiami w różnych centrach muzycznych i jakkolwiek nie pobierał wówczas lekcji kompozycji, to jednak nawiązanie kontaktów osobistych z R. Straussem, A. Nikischem, P. Dukasem, F. Schmittem i V. d’Indym oraz poznanie ich sztuki miało dla Jongena wielkie znaczenie. Podróż ta ugruntowała w nim poczucie związku z kulturą romańską, który ujawnił się w różnych aspektach jego bardzo obfitej twórczości obejmującej ok. 250 utworów (137 opusowanych). W spuściźnie Jongena przeważają utwory instrumentalne. Kompozytor czerpał niekiedy inspirację z rodzimego folkloru, czego przykładem jest napisana z okazji powrotu do ojczyzny Fantaisie sur deux noëls populaires wallons, a także inne utwory powstałe w oparciu o pieśni czy kolędy walońskie. Ponadto nawiązywał do stylu dawnych epok, co znajduje wyraz np. w Troisième suite dans le style ancien, ale przejmował też niektóre cechy innych nurtów stylistycznych, głównie romantyzmu. Twórczość Jongena odznacza się perfekcją techniczną i indywidualną ekspresją, które ujawniły się już w pierwszych jego utworach. Kompozycje Jongena zaznaczyły się na trwałe w muzyce belgijskiej; były wykonywane i wydawane także poza Belgią – w Niemczech, Anglii i Francji.
Literatura: A. Getteman J. Jongen, „La Revue Musicale” IV, 1923; Catalogue des oeuvres de compositeurs belges. J. Jongen, Bruksela 1953; L. Jongen Notice sur J. Jongen, „Annuaire de l’Académie Royale de Belgique” CXX, 1954; Music in Belgium, red. A. Manteau, Bruksela 1964; L. Jongen J. Jongen, „La Vie Musicale Belge” 1968 nr 3; J. de Guchteneere J. Jongen Biographie et inventaire analytique de son oeuvre, dysertacja uniwersytetu w Louvain, 1972.
orkiestrowe:
Marche-cortège z organami ad libitum, op. 13, 1898
Fantasia op. 12 na skrzypce i orkiestrę, 1898
Symfonia op. 15, 1899
I Poème op. 16 na wiolonczelę i orkiestrę, 1899
Koncert skrzypcowy op. 17, 1900
Koncert wiolonczelowy op. 18, 1900
Adagio symphonique na skrzypce i orkiestrę, op. 20, 1901
Méditation na rożek angielski i orkiestrę, op. 21, 1901
Fantaisie sur deux noëls populaires wallons op. 24, 1902
Lalla-Roukh op. 28, poemat symfoniczny, 1904
Prélude et danse op. 31, 1909
Concertino na trąbkę i orkiestrę, op. 41, 1913
Impressions d’Ardennes op. 44, poemat symfoniczny, 1913
Suita op. 48 na altówkę i orkiestrę, 1915
Epithalame et scherzo na 3 skrzypiec i orkiestrę, op. 49, 1916
Tableaux pittoresques op. 56, 1917
Sarabande triste op. 58, 1918
Poème héroïque op. 62 na skrzypce i orkiestrę, 1919
Prélude élégiaque et scherzo op. 66, 1920
Petite suite op. 75, 1924
Fantaisie rhapsodique op. 74 na wiolonczelę i orkiestrę, 1924
Hymne op. 78 na organy i orkiestrę, 1924
Allegro appassionato op. 79 na altówkę i orkiestrę, 1925
Symphonie concertante op. 81 na organy i orkiestrę, 1926
Grande pièce symphonique na fortepian i orkiestrę dętą, op. 84, 1928
Passacaille et gigue op. 90, 1929
Troisième suite dans le style ancien op. 93, 1930
Dix pièces na orkiestrę kameralną, op. 96, 1932
Introduction et danse op. 102 na altówkę i orkiestrę, 1935
Triptyque op. 103, 1937
Ouverture-Fanfare op. 110, 1939
Alléluia op. 112 na organy i orkiestrę, 1940
Ouverture de fête op. 117, 1941
Bourrée dans le style ancien op. 123, 1942
Koncert fortepianowy op. 127, 1943
Koncert na harfę i orkiestrę, op. 129, 1944
In memoriam op. 133
Ballade (hommage à F. Chopin) op. 136, 1949
Trois mouvements symphoniques op. 137, 1951
kameralne:
Rhapsodie na fortepian, flet, obój, klarnet, fagot i róg, op. 70, 1922
Concert à cinq na flet, skrzypce, altówkę, wiolonczelę i harfę, op. 71, 1923
Deux pièces pour quintette à vent op. 98, 1933
Concerto pour quintette à vent op. 124, 1942
I Kwartet smyczkowy op. 3, 1894
II Kwartet smyczkowy op. 50, 1916
III Kwartet smyczkowy op. 67, 1921
Kwartet fortepianowy op. 23, 1902
Elégie et deux paraphrases sur deux noëls wallons na 4 flety, op. 114, 1941
Quatuor en forme rhapsodique libre na 4 saksofony, op. 122, 1942
I Trio fortepianowe op. 10, 1897
II Trio fortepianowe op. 30, 1907
Deux pièces en trio na flet, wiolonczelę i harfę, op. 80, 1925
Trio smyczkowe op. 135, 1948
I Sonata op. 27 na skrzypce i fortepian, 1903
II Sonata op. 34 na skrzypce i fortepian, 1909
Sonata op. 39 na wiolonczelę i fortepian, 1912
II Poème op. 46 na wiolonczelę i fortepian, 1914
Dans la douceur des pins op. 51 nr 1 na wiolonczelę i fortepian, 1916
Sonata na flet i fortepian, op. 77, 1924
Concertino na altówkę i fortepian, op. 111, 1940
Concertino na klarnet i fortepian, op. 132, 1947
liczne miniatury na różne instrumenty solo z towarzyszeniem fortepianu, m.in.:
Serenata na skrzypce i fortepian, op. 89 bis, 1929
Prélude, Habanera et Allegro na kontrabas i fortepian, op. 106, 1938
Aria et Polonaise na puzon i fortepian, op. 128, 1944
***
Sonata na skrzypce, op. 22 nr 2, 1901
fortepianowe:
Deux pièces op. 33 – 1. Claire de lune, 2. Soleil à midi 1908
Deux rondes wallones op. 40, 1912
Pages intimes op. 35, 1917
Suite en forme de sonate op. 60, 1918
Petite suite op. 75, 1924
Mazurka et Napolitania op. 73, 1924
Impromptu op. 87, 1928
Impromptu op. 99, 1933
Impromptu op. 126, 1943
Jeux de nymphe op. 91 bis, 1929
Ballada op. 105, 1936
Ballada op. 119, 1941
Mazurka op. 126 bis, 1943
***
Sonata eroïca na organy, op. 94, 1930
utwory na organy, na harfę
wokalne i wokalno-instrumentalne:
kilka pieśni solowych z fortepianem, z kwartetem smyczkowym i fortepianem oraz na głos i orkiestrę
kilka pieśni na chór a cappella, także na chór z fortepianem i chór z orkiestrą
Callirhoé, kantata, 1895
Comala, kantata, 1897
muzyka religijna, m.in. Messe op. 130, 1946
***
S’Arka op. 36, balet, 1910, wyst. Bruksela 1912
Félyane, opera, 1907 (nie ukończona)
***
utwory pedagogiczne:
Deux chants sans paroles na sopran i fortepian, op. 72, 1923
Deux vocalises-études 1928