Jongen, Léon

Jongen Léon Marie Victor Justin, *2 III 1884 Liège, †18 XI 1969 Bruksela, kompozytor, pianista i pedagog, brat Josepha. Studia muzyczne odbył w konserwatorium w Liège (fortepian u J. Debefve, harmonia u S. Dupuis, fuga u J.-Th. Radoux); w latach 1898–1904 był organistą w kościele St-Jacques. W 1908 wyjechał do Paryża, gdzie poznał wielu francuskich muzyków, potem rozpoczął tournées pianistyczne po Europie. Zdobył kilka belgijskich Prix de Rome, w 1913 otrzymał Grand Prix de Rome za kantatę Les fiancés de Noël. Po I wojnie światowej, podczas której pełnił służbę wojskową, zdecydował się na karierę wirtuoza. W 1918 rozpoczął wielkie podróże koncertowe po Europie, północnej Afryce, Indiach, Chinach i Japonii. W latach 1927–29 był dyrektorem muzycznym i dyrygentem L’Opéra Française w Hanoi. W 1932 powrócił do Belgii; od 1934 – profesor w konserwatorium w Brukseli, w latach 1939–49 – dyrektor tej uczelni. W latach 1934–38 prowadził Société de Musique de Tournai. W 1945 został wybrany do Académie Royale de Belgique, od 1956 – rektor Chapelle Musicale królowej Elżbiety. Był honorowym dyrektorem konserwatorium w Brukseli i członkiem Royal Academy w Londynie; odznaczono go Orderem Leopolda i Orderem Korony.

W utworach Jongena występują rytmy, skale dźwięk, i brzmienia charakterystyczne dla muzyki kręgu pozaeuropejskiego. To specyficzne znamię wiąże Jongena z francuskimi kompozytorami 1. połowy XX w. poszukującymi inspiracji w egzotyce i orientalizmie, tym bardziej że egzotyzm Jongena pozostaje raczej w sferze doznań zmysłowych i nie prowadzi do spekulacji teoretycznych o strukturalnym czy systemowym znaczeniu. Typowym przykładem tej estetyki jest najbardziej znane dzieło Jongena – suita orkiestrowa Malaisie, napisana pod wrażeniem tańców rytualnych oglądanych na wyspach Indonezji i Filipin. Utwór zawiera niekonwencjonalne rozwiązania rytmiczne, imitujące lokalną kolorystykę, obrazy tańców z Bali (cz. I) i Jawy (cz. IV), dopełnione feeryczną impresją (cz. III Manilla), która przynosi niemal bruitystyczne efekty dźwiękowe. Stylizacja obecna jest też w Prélude, intermezzo et finale na fortepian i orkiestrę; temat tej dedykowanej E. Ysaÿe’owi kompozycji demonstrowany jest w różnych konwencjach stylistycznych aż po jazz w hiszpańskim wydaniu. Świadectwem tej postawy estetycznej są też pieśni do słów hebrajskich – Trilogie de psaumes. W utworach nie stylizowanych ujawnia się głęboki liryzm muzyki Jongena, czasem o nieco sentymentalno-patriotycznym zabarwieniu, jak np. w osnutej na dyskretnie zamaskowanej melodii belgijskiego hymnu narodowego kompozycji In memoriam Regis, napisanej w rocznicę śmierci króla Alberta. Nierzadko ów liryzm ma swe źródło w sferze inspiracji intymnych, jak w uduchowionym cyklu pieśni Provinciales do tekstów kompozytora. Jongen należy do najwybitniejszych kompozytorów belgijskich 1. połowy XX w., choć znaczenie jego muzyki ma raczej lokalny charakter. Atrakcyjna brzmieniowo muzyka Jongena jest przykładem sztuki, której istota polega raczej na sugestywnym przekazywaniu fascynacji i wrażeń niż na poszukiwaniu nowych koncepcji formalnych.

Literatura: P. Tinel Les quatre-vingts ans de L. Jongen, „Le Soir”, Bruksela 24 X 1964; A. Vander Linden In memoriam L. Jongen, „Bulletin de la Classe des Beaux-Arts de l’Académie Royale de Belgique” LI, 1969; P. Tinel Notice sur L. Jongen, „Annuaire de l’Académie Royale de Belgique” LV, 1973.