Helman, Alicja

Helman Alicja, *19 V 1935 Radom, 24 II 2021 Torreviejo (Hiszpania), polska teoretyk filmu. W 1957 ukończyła muzykologię na UW, a następnie Studium Historii i Teorii Filmu przy IS PAN. W latach 1957–61 była sekretarzem redakcji tygodnika „Ekran” i współpracowała z „Kwartalnikiem Filmowym”. W 1963 uzyskała w IS PAN stopień doktora z zakresu filmologii na podstawie pracy Rola muzyki w filmie wykonanej pod kierunkiem J. Toeplitza. Od 1965 była adiunktem IS PAN, pełniąc funkcję sekretarza naukowego serii «Studia z teorii filmu». W 1966 habilitowała się w IS PAN na podstawie pracy Uwarunkowania materiałowo-techniczne struktury dzieła filmowego (wyd. pt. O dziele filmowym, Kraków 1970, 2. wyd. 1981); w 1967 otrzymała stopień docenta, w 1972 prowadziła zajęcia z filmoznawstwa na UJ; w latach 1974–84 była kierownikiem Zakładu Filmoznawstwa w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach; w 1979 profesor nadzwyczajny. Od 1984 kierowała Zakładem Filmoznawstwa przy Instytucie Filologii Polskiej UJ w Krakowie. Jest autorką książek i wielu artykułów z zakresu teorii filmu oraz redaktorem 12 książek z tegoż zakresu opublikowanych przez Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Zainteresowania naukowe Alicji Helman koncentrowały się wokół zagadnień związanych z przedmiotem i metodami filmoznawstwa jako samodzielnej dyscypliny oraz teorią i estetyką dzieła filmowego. Ważne miejsce w dorobku badaczki zajmuje problematyka dotycząca związków i wzajemnych oddziaływań pomiędzy warstwą audytywną, szczególnie muzyką, a wizualną filmu. W pracy Rola muzyki w filmie autorka stara się uchwycić istotę stylu, formę muzyki filmowej, a także określić jej cechy specyficzne (m.in. jednorazowość wykonania, montażowy charakter); muzyka — zdaniem Helman — jest nie tylko elementem składowym dzieła filmowego, lecz jednym ze współczynników wtopionym w sieć związków z innymi współczynnikami, których wypadkowa tworzy dzieło filmowe. Pozostałe książki o tematyce muzycznej mają charakter popularnonaukowy: Na ścieżce dźwiękowej... zawiera szkice z historii muzyki filmowej, zaś Dźwięczący ekran dotyczy teorii muzyki w filmie.