Hakenberger, Andrzej

Hakenberger [ha:~], Hackenberger, Andrzej, Andreas, Andrysz, *ok. 1574 na Pomorzu, pogrzeb. 5 VI 1627 Gdańsk, muzyk (śpiewak? lutnista?), kompozytor. O jego młodości brak danych. Eitner przypuszcza, że Hakenberger uczył się w Gdańsku u J. Wanninga. Od 1599 (?), najpóźniej od 1602, do 1607/08 był muzykiem w kapeli królewskiej Zygmunta III Wazy. W spisie sum wypłacanych w 1602 „Panom Muzykom Polakom na obroki w drodze” jego nazwisko figuruje pomiędzy grupą śpiewaków i instrumentalistów. Z pewnością już wówczas komponował, ponieważ jego motet In die magna znajduje się w Melodiae sacrae W. Liliusa z 1604. W VII 1607 Hakenberger rozpoczął starania o stanowisko kapelmistrza kościoła Najświętszej Marii Panny w Gdańsku, który równocześnie kierował kapelą Rady Miejskiej. Złożył w tej sprawie dwa podania i ostatecznie w 1608 został wybrany spośród kilku kandydatów: Ph. Dulchiusa, G. Schnitzlinga i K. Förstera (st.); warunkiem objęcia tej funkcji było porzucenie stanowiska na polskim dworze królewskim. Obiekcje Rady Miejskiej i władz kościelnych budziło wyznanie Hakenbergera, który jako katolik miał sprawować funkcję w luterańskim kościele. Według H. Rauschninga o jego nominacji zadecydowała twórczość utrzymana w reprezentacyjnym stylu weneckim, który odpowiadał mieszczanom gdańskim. W 1620 wyjechał na krótko z Gdańska w celu uregulowania spraw finansowych na dworze królewskim. Był trzykrotnie żonaty (ostatni raz ożenił się w 1627 z Dorotą Bochińską). Pod koniec życia miał poważne trudności materialne i ciągłe konflikty z organistą kościoła Najświętszej Marii Panny – P. Siefertem. W początkach 1627, prawdopodobnie wskutek choroby, zmuszony został do ustąpienia ze swego stanowiska. Zastąpił go K. Förster (st.). Został pochowany na katolickim cmentarzu przy kościele św. Mikołaja, gdzie wcześniej – odpowiednio 22 III 1612 i 3 IV 1625 – pochowano jego dwie żony, o których brak bliższych danych.

Kompozycje Hakenbergera są stylistycznie bliższe ówczesnej muzyce włoskiej i południowoniemieckiej niż twórczości kompozytorów kręgu północnoniemieckiego. Poza siedmioma pieśniami świeckimi w języku niemieckim (Newe Deutsche Gesänge, Gdańsk 1610) nawiązującymi stylistycznie do podobnych pieśni O. di Lassa, J. Regnarta, H.L. Hasslera czy J. Eccarda i przeznaczonymi prawdopodobnie do wykonania w Dworze Artusa, tworzył wyłącznie muzykę religijną do łacińskich tekstów. W utworach utrzymanych zwykle w fakturze polichóralnej wyraźny jest wpływ J. Gallusa. Zdecydowanie odmienny charakter mają krótkie, 3-głosowe kompozycje bez basso continuo ze zbioru Odaria suavissima (Lipsk 1612, zachowane tylko w 2. wyd. Odaria suavissima ex mellifluo D. Bernardi…Frankfurt n. Menem 1628) o charakterze triciniów. Twórczość Hakenbergera była zapewne bardzo popularna. Świadczy o tym m.in. fakt, że liczne jego utwory religijne, wydane w zbiorach Sacri modulorum contentus (Szczecin 1615), dedykowanym biskupowi Wawrzyńcowi Gembickiemu, i Harmonia sacra (Frankfurt 1617), z dedykacją dla króla Zygmunta III, zostały odpisane w rękopisach sporządzonych w Prusach Królewskich (zwłaszcza w tabulaturze pelplińskiej i braniewsko-oliwskiej) oraz na Śląsku.

Literatura: M. Seiffert P. Siefert (1586–1666). Biographische Skizze, „Vierteljahrsschrift für Musikwissenschaft” VII, 1891; H. Rauschning Geschichte der Musik und Musikpflege in Danzig, Gdańsk 1931; A. Szweykowska Przeobrażenia w kapeli królewskiej na przełomie XVI i XVII wieku, „Muzyka” Warszawa 1968 nr 2; A.D. Sparger The Sacred Music of Andrzej Hakenberger, dysertacja doktorska, University of Illinois 1981; D. Popinigis Muzyka Andrzeja Hakenbergera, Gdańsk 1997; B. Przybyszewska-Jarmińska Muzyczne dwory polskich Wazów, Warszawa 2007; P. Kociumbas Wstęp w: A. Hakenberger Neue Deutsche Gesänge mit fünff Stimmen und eins mit achten nach Art der Welschen Madrigalen componiret 1610 = Nowe pieśni niemieckie na pięć głosów i jedna na osiem skomponowane na sposób włoskich madrygałów 1610, wyd. P. Kociumbas, Lublin 2010; M. Szelest The Repertoire of the Braunsberg/Oliva Organ Tablatures and Ist Sources, w: Universalia et Particularia. Ars et praxis Societatis Jesu in Polonia, red. B. Bohdanowicz, T. Jeż, «Fontes Musicae in Polonia», B/II, Warszawa 2018.