Gielen, Michael

Gielen [g'i:~] Michael Andreas, *20 VII 1927 Drezno, †8 III 2019 Mondsee, austriacki dyrygent i kompozytor, syn reżysera operowego Josefa Gielena. W 1940 wyemigrował z rodzicami do Argentyny; do 1950 przebywał w Buenos Aires, gdzie studiował grę na fortepianie u H. Brandenburga i teorię u E. Leuchtera (1942–49); występował tam również jako pianista; od 1946 był korepetytorem w Teatro Colón. W 1950 przybył do Wiednia, gdzie studiował do 1953 u J. Polnauera (analiza partytur) oraz podjął pracę w Staatsoper; prowadził także koncerty radiowe muzyki współczesnej. Udany debiut dyrygencki w 1952 (Gielen prowadził w zastępstwie C. Kraussa oratorium Joanna na stosie Honeggera) rozpoczął jego wielką karierę artystyczną. Od 1960 zyskał renomę międzynarodową; w latach 1960–65 działał w Kunglige Musikaliska Akademien w Sztokholmie, w latach 1965–68 przebywał w Kolonii, w latach 1969–76 dyrygował Orchestre National de Belgique w Brukseli, w 1971 Südfunk-Sinfonieorchester w Stuttgarcie, w 1973 w Nederlandse Opera w Amsterdamie. Od 1977 Gielen był dyrektorem opery we Frankfurcie n. Menem; często dyrygował także orkiestrami symfonicznymi Südfunk i BBC.

Gielen znany jest przede wszystkim jako dyrygent. Był w zasadzie samoukiem. Indywidualność swoją kształtował w kontaktach z wybitnymi dyrygentami, jak F. Busch, a zwłaszcza E. Kleiber, mając w Buenos Aires okazję obserwować ich przy pracy. Gielen dysponował wszechstronnym repertuarem – od muzyki klasycznej (Mozart) po współczesną, był przy tym artystą szczególnie aktywnym (do 1960 prowadził w operze wiedeńskiej wykonania 25 oper i 35 baletów). Wśród jego licznych prawykonań muzyki współczesnej znajdują się Carré K. Stockhausena (wspólnie z A. Markowskim, M. Kagelem i kompozytorem), Requiem für einen jungen Dichter i Die Soldaten B. A. Zimmermanna, Requiem G. Ligetiego (1965).

Na kształtowanie się wyobraźni kompozytorskiej Gielena oddziaływała atmosfera szkoły Schönberga, zarówno poprzez wuja Gielena, E. Steuermanna, słynnego pianistę z kręgu Schönberga, jak i poprzez Polnauera, ucznia Schönberga. Zainteresowanie Gielena wiedeńską szkołą dodekafoniczną objęło obie sfery jego artystycznej działalności. W twórczości widoczne jest np. w 4 Gedichte..., w wykonawstwie zaowocowało natomiast m.in. prezentacją w Buenos Aires w 1949 dorobku fortepianowym Schönberga czy nagrodzonym w 1974 nagraniem opery Moses und Aaron. W późniejszej twórczości kompozytorskiej Gielena dodekafonia i serializm ustępują miejsca nowszym tendencjom (aleatoryzm, eksperymenty z orkiestrą i inne).