Gallinius, Marcin, Martinus Gallinius Prossoviensis, Marcin Kurek z Proszowic, †1562, polski muzyk i kaznodzieja. Początkowo kształcił się w szkole przy klasztorze franciszkanów w Krakowie. Muzyki uczył się u franciszkanina Z. Zaleskiego. W 1529 rozpoczął studia w Akademii Krakowskiej, gdzie zetknął się z prekursorem polskiej reformacji, Jakubem z Iłży. W 1530 uzyskał stopień bakałarza sztuk wyzwolonych. W latach 1530–35 zajmował się prawdopodobnie dydaktyką, być może w szkole przy klasztorze franciszkanów w Krakowie. W tymże klasztorze, zachęcony przez Benedykta z Koźmina, podjął studia teologiczne. W 1535, popierany przez prowincjała krakowskiego konwentu franciszkanów, Wenecjanina Marka della Torre, wyjechał do Padwy, gdzie wstąpił do zakonu franciszkanów i kontynuował studia w zakresie filozofii i teologii. W 1540 uzyskał stopień doktora teologii, a następnie wyjechał do Rzymu. Po powrocie do Krakowa zrzucił suknię zakonną i nawiązał kontakt z dworem Zygmunta I. W 1544 został nadwornym kaznodzieją Zygmunta Augusta i przeniósł się do Wilna. W latach 1546–49 przebywał powtórnie w Padwie, gdzie odbył zapewne studia lekarskie, uzyskując stopień doktora medycyny. Tam też nawiązał kontakt z J. Mączyńskim. Zwolennik reformacji, po powrocie do kraju powrócił do wiary katolickiej i działał jako kaznodzieja. Objął przyznane mu w 1547 przez kapitułę krakowską probostwo w Bieżanowie pod Krakowem, w 1550 otrzymał stanowisko kaznodziei katedry krakowskiej; był też kanonikiem katedralnym w Płocku.
Jedynym znanym pismem Galliniusa jest obszerny list do jego nauczyciela i opiekuna, Benedykta z Koźmina, profesora Akademii Krakowskiej: Ad Venerabilem Virum M. Benedictum Cosminium epistola (Kraków 1535). W piśmie tym, mylnie uznanym przez Jachimeckiego za „paszkwil na muzykę”, a w istocie będącym krytyką ówczesnej muzyki polifonicznej i popisem erudycji autora, Gallinius uzasadnia swoje pozorne odstąpienie od zamiłowań muzycznych odwołując się do poglądów Henryka Corneliusa Agryppy (De incertitudine et vanitate scientiarum, Kolonia 1531). W muzyce cenił Gallinius głównie walor etyczny. Wzorem dla niego była muzyka antyczna, której wizję przedstawił opierając się na traktacie De musica Pseudo-Plutarcha w przekładzie C. Valguliusa (1440–1498). Dziełko Galliniusa głosi potrzebę odnowy muzyki i jest jedynym znanym pismem polemicznym w XVI-wiecznej muzykografii polsko-łacińskiej.
Edycje: Ad Venerabilem Virum M. Benedictum Cosminium epistola, faks, w «Monumenta Musicae in Polonia», seria D: «Bibliotheca Antiqua» III, Kraków 1975.
Literatura: A. Chybiński Stosunek muzyki polskiej do zachodniej w XV i XVI w., „Przewodnik Naukowy i Literacki” 1908, odbitka Kraków 1909; Z. Jachimecki Muzykologia i piśmiennictwo muzyczne w Polsce, Kraków 1948; H. Barycz Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu, Kraków 1935; H. Barycz Pionier reformacji polskiej i grono jego uczniów, w: Z epoki renesansu, reformacji i baroku, Warszawa 1971; Historia nauki polskiej, red. B. Suchodolski, t. 6, oprac. L. Hajdukiewicz, Wrocław 1974; E. Witkowska-Zaremba Marcina Galliniusa „Epistola ad Benedictum Cosminium” – autobiografia czy fikcja?, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” XXXVIII, 1994, wersja poszerzona: „Epistola ad Benedictum Cosminium” by Martinus Gallinius (Cracow 1535) – the views on music of a little-known humanist, w: Musicologie sans frontières / Muzikologija bez granice / Musicology without frontiers, księga pamiątkowa S. Tuksara, red. I. Cavallini i H. White, «Muzikološki Zbornici» 13, Zagrzeb 2010.
