Gace Brulé

Gace Brulé [ga:s brül'Ɛ], *ok. 1160 prawdopodobnie Nanteuil-lès-Meaux (depart. Seine-et-Marne, Szampania), †po 1213, francuski truwer.

Nielicznych informacji o Gace Brulé i jego życiu dostarczają: miniatura inicjalna i rubryka z rękopisu Reg. 1490 z Rzymu Biblioteca Apostolica Vaticana (fol. 17^r), dwa dokumenty archiwalne, a przede wszystkim teksty poetyckie samego Gace Brulé . Miniatura manuskryptu watykańskiego, przedstawiająca Gace Brulé na koniu z mieczem i tarczą herbową „burelé de gueules et d’argent de huit pièces”, pozwala wyjaśnić pochodzenie nazwiska poety; rubryka „Ce sont les cançons monseigneur Gasson” (podobna do inskrypcji występujących też w innych źródłach) potwierdza dodatkowo szlacheckie urodzenie.

Jego nazwisko pojawia się ponadto w akcie dzierżawczym z 1212, według którego „Gatho Bruslé” oddał templariuszom w dzierżawę ziemię w Groslière, oraz w nakazie płatności z 1213 przeznaczonym dla zarządu dworu późn. Ludwika VIII.

Natomiast sam Gace Brulé w utworze Les oiselés de mon päis wskazał na „douce Champagne” jako na swoją ojczyznę, a w Pour mal tens ne pour gelee określił Nanteuil jako miejsce swego zamieszkania; tam też prawdopodobnie urodził się i spędził młodość. Teksty poezji Gace Brulé (Li plusour ont d'amours chanté oraz Gace, par droit me respondés) zawierają sugestie, że przebywał on na dworze Geoffroi II, hr. Bretanii (któremu poświęconych jest kilka innych pieśni powstałych w latach 1181–86), a następnie – po śmierci hr. Geoffroi (†1186) – Marie de France, hrabiny Brie i Szampanii (której dedykował pieśń Bien cuidai toute ma vie skomponowaną w 1189).

Gace Brulé przyjaźnił się przypuszczalnie z wieloma truwerami: z Bertranem de Born, Huonem d’Oisi, Cononem de Béthune, Gilles’em de Vies Maisons, Pierre’em de Molins, Bouchartem de Marli, Amauri de Craon i innymi; utrzymywał bliskie stosunki z przedstawicielami ówczesnej arystokracji, m.in. ok. 1180–85 z Guillaume’em V de Garlande, ok. 1191–1202 z hr. Louis de Blois i hr. Thibaut I de Bar.

Wzmianki w Les consirers de mon päis, Tres grant amours me traveille et confont i Bien cuidai toute ma vie skłaniają ponadto do przypuszczenia, że Gace Brulé uczestniczył w III lub IV krucjacie, albo nawet w tych obu wyprawach krzyżowych.

Gace Brulé, jeden z najwybitniejszych truwerów pierwszej generacji, był poetą i kompozytorem znanym i cenionym przez swoich współczesnych, a nawet przez twórców z następnych pokoleń. O popularności Gace Brulé i szerokim oddziaływaniu jego dzieła świadczy nie tylko liczba zachowanych utworów przekazanych w wielu odpisach, ale też liczne kompozycje innych truwerów (Blondela de Nesle, Gautiera de Dargies, Gontiera de Soignies, Gilles’a de Vies Maisons i Guillaume’a li Vinier), niekiedy dedykowane Gace Brulé lub zawierające aluzje do jego osoby; liczne pieśni Gace Brulé były cytowane przez autorów francuskich (Jehana Renarta, Gerberta de Montreuil, Gontiera de Soignies, Guillaume’a li Vinier, Gilles’a le Vies Maisons i innych), a także przez Dantego (De vulgari eloquentia), służyły za podstawę łacińskich kontrafaktur (Philippe’a de Grève, Adama de la Bassée, Walthera Châtillon i twórców anonimowych), dostarczały wzorów późniejszym naśladowcom (m.in. Thibaut IV de Champagne, Oede de la Couroierie i minnesinger Rudolf von Fenis-Neuenberg).

To uznanie dla Gace Brulé wydaje się wiązać z konwencjonalnym charakterem jego dzieł; są to głównie utwory miłosne, a więc poruszające najbardziej typową tematykę poezji starofrancuskiej wprowadzoną przez prowansalską sztukę pieśniową, operujące standardowymi formami wypowiedzi artystycznej stworzonymi przez trubadurów.

Kompozycje Gace Brulé odznaczają się jednolitością i regularnością zastosowanych struktur formalnych, poetyckich i muzycznych. Są to utwory o budowie stroficznej typu hymnicznego, w których każda z pięciu lub sześciu zwrotek (często izometrycznych i dekasylabicznych) liczy zwykle 7–8 wersów i składa się z dwóch identycznych pedes (najczęściej o schemacie rymów abab) i kontrastującej kaudy (o innym schemacie rymów); takiej formie tekstu odpowiada z reguły muzyczna forma bar. Melodie pieśni, utrzymane w większości przypadków w tonacji doryckiej, łączą niejednokrotnie wspólne cechy motywiczne (np. skok kwintowy otwierający frazy) i właściwości rytmiczne (przyspieszenie ruchowe pod koniec fraz).

Literatura: G. Huert Chansons de Gace Brulé, «Société des anciens textes français», Paryż 1902; F. Gennrich Sieben Melodien zu mittelhochdeutschen Minneliedern, „Zeitschrift für Musikwissenschaft” VII, 1924; R. Fawtier Thibaut de Champagne et Gace Brulé, „Romania” LIX, 1933; F. Gennrich Zwei altfranzösische Lais, „Studi Medievali”, nowa seria XV, 1942; H. P. Dyggve Gace Brulé. Trouvère champenois, «Mémoires de la Société néophilologique de Helsinki» XVI, Helsinki 1951; A. Varvaro A proposito della canzone cortese come lirica formale. Gace Brulé stravagante, w: ks. pam. F. Piccola, Neapol 1962; P. Falk Zwei Lieder Philipps des Kanzlers und ihre Vorbilder, „Archiv für Musikwissenschaft” XXIV, 1967; H. Van der Werf The Chansons of the Troubadours and Trouvères. A Study of Melodies and their Relation to the Poems, Utrecht 1972.