Fils, Filtz, Filz, Fieltz, Fiels Antonín, Johann Anton, ochrzczony 22 IX 1733 Eichstätt (Bawaria), pogrzebany 14 III 1760 Mannheim, niemiecki kompozytor i wiolonczelista, syn wiolonczelisty Johanna Georga Filsa, który był jego pierwszym nauczycielem muzyki.
Kształcił się w gimnazjum w Eichstätt, a od 1753 studiował na uniwersytecie w Ingolstadt. Od 1754 działał w kapeli mannheimskiej jako wiolonczelista i kompozytor, a uczył się tam u J. Štamica; świadczy o tym karta tytułowa 6 Triosonaten (op. 3) Filsa, gdzie jest on określony jako: „virtuoso di camera di sua A.S. L’ elector Palatino discepolo di Giovan Stamitz”. W 1757 poślubił w Mannheimie Elisabeth Range. Zmarł w młodym wieku, nie rozwinąwszy w pełni swego talentu.
Fils należy obok Ch. Cannabicha i C.J. Toeschiego do głównych przedstawicieli drugiej generacji szkoły mannheimskiej i twórców wczesnoklasycznego stylu orkiestrowego. Był bardzo płodnym kompozytorem, tworzącym muzykę symfoniczną, kameralną, a także religijną. Symfonie Filsa cieszyły się już za jego życia wielką popularnością. W większości mają one wyraźnie zarysowaną 4-częściową budowę, obfitują w melodyjne tematy i silne kontrasty wyrazowe. W koncertach i sonatach na wiolonczelę zwracają uwagę elementy wirtuozowskie i pełne wykorzystanie możliwości instrumentu.
Literatura: H. Riemann przedmowy do «Denkmäler der Tonkunst in Bayern» III/l, 1902, «Denkmäler der Tonkunst in Bayern» VII/2, 1906 i «Denkmäler der Tonkunst in Bayern» XV, 1914; R. Sondheimer Die formale Entwicklung der vorklassischen Sinfonie, „Archiv für Musikwissenschaft” IV, 1921/22; J. Racek Die Tschechische Musik des 18. Jahrhunderts und ihre Stellung in der europäischen Musikkultur, w: Colloquium amicorum…, ks. pam. J. Schmidta-Georga, Bonn 1967; P. Vit Kompositionsprinzipien der Sinfonien des Antonín Fils, «Sborník Prací Brněnské University» VII, Brno 1972; Johann Anton Fils (1733–1760): ein Eichstätter Komponist der Mannheimer Klassik, red. H. Holzbauer, Tutzing 1983; H. Unverricht Johann Anton Fils (1733–1760), der angebliche Böhme aus Eichstätt: seine Bedeutung in Wissenschaft und Praxis, „Musik des Ostens” 10 (1986); E.K. Wolf Fils, (Johann) Anton, w: The New Grove Dictionary od Music and Musicians, Londyn 2001; R. Thomsen-Fürst Fils, (Johann) Anton, w: Die Musik Geschichte und Gegenwart, 2001; R. Thomsen-Fürst Anmerkungen zur Überlieferung und Echtheit der Anton Fils zugeschriebenen Messen, w: Mannheim – Ein Paradies der Tonkünstler? Kongressbericht Mannheim 1999, red. L. Finscher, B. Pelker, R. Thomsen-Fürst, Frankfurt am Main, Berlin, Bern, etc. 2002.
Edycje (wybór):
symfonie: A-dur (Simphonie périodique nr 2), D-dur op. 2 nr 5 i Es-dur op. 2 nr 6, wyd. H. Riemann, «Denkmäler der Tonkunst in Bayern» III/l, Lipsk 1902 (zawiera także katalog tematyczny i wykaz druków symfonii Filsa)
Symfonia D-dur (Simphonie périodique nr 10), wyd. H. Riemann «Denkmäler der Tonkunst in Bayern» VII/2, Lipsk 1906 (z uzupełnieniem katalogu tematycznego symfonii)
Trio smyczkowe A-dur op. 3 nr 2 i Trio klawesynowe C-dur op. 4 nr 3, wyd. H. Riemann «Denkmäler der Tonkunst in Bayern» XVI/2 1915 (zawiera katalog tematyczny i wykaz drukowanych utworów kameralnych)
Concerto in Re maggiore na flet, wyd. H. Kašlik i F. Suchý, «Musica Antiqua Bohemica» XVIII, Praga 1954 (wyc. fortepianowy)
Sei sinfonie per orchestra op. 2, wyd. J. Racek i J. Pohanka, «Musica Antiqua Bohemica» XLIV, Praga 1960
Koncert wiolonczelowy G-dur, wyd. H. Klug, Wiesbaden 1970
Symfonie D-dur i Es-dur, wyd. R. J. Agee, w: The Symphony 1720–1840, C/IV, Nowy Jork, Londyn 1983
Symfonia C-dur, wyd. D. Townsend, Nowy Jork 1987
Sonates pour le violoncelle op. 5 (edycja faksymilowa pierwodruku), Béziers 1990
Kompozycje:
Instrumentalne:
orkiestrowe:
ok. 40 symfonii, z których wyd. w osobnych zbiorach m.in.:
Six simphonies à quatre parties, deux violons, alto viola & basse… op. 1, wyd. Paryż [1760]
Six simphonies à quatre parties obligées, avec cors de chasse ad libitum… op. 2, wyd. Paryż [1760]
Sei sinfonie a più stromenti… op. 2, wyd. Paryż [1761]
Sei sinfonie a più stromenti… op. 5, wyd. Paryż [ok. 1763]
Six simphonies choisies à deux violons, taille et basse, deux hautbois et deux cornes de chasse ad libitum, wyd. Amsterdam [1764]
w oddzielnych drukach wyd.:
Symfonia A-dur (Simphonie périodiques nr 2), w: «Recueil périodique en simphonies», wyd. Paryż b.r.
Symfonia Es-dur (Simphonie périodiques nr 4), w: «Recueil périodique en simphonies», wyd. Paryż b.r.
Symfonia D-dur (Simphonie périodiques nr 6), w: «Recueil périodique en simphonies», wyd. Paryż b.r.
Symfonia G-dur (Simphonie périodiques nr 8), w: «Recueil périodique en simphonies», wyd. Paryż b.r.;
Symfonia D-dur (Simphonie périodiques nr 10), w: «Recueil périodique en simphonies», wyd. Paryż b.r.
Symfonia E-dur (Simphonie périodiques nr 40), w: «Recueil périodique en simphonies», wyd. Paryż b.r.
Symfonia A-dur (Simphonie périodiques nr 44), w: «Recueil périodique en simphonies», wyd. Paryż b.r.
Symfonia Es-dur (The Periodical Overtures… nr 4), wyd. Londyn b.r.
Symfonia Es-dur (The Periodical Overtures… nr 8), wyd. Londyn b.r.
Symfonia F-dur (The Periodical Overtures… nr 30), wyd. Londyn b.r.
ponadto pojedyncze symfonie publikowano w ówczesnych antologiach
koncerty:
Due concerti per flauto traverso principale… op. 2, wyd. Paryż b.r.
A concerto in seven Parts for the Violoncello…, wyd. Londyn b.r., a także w opracowaniu na instrument klawiszowy jako A Favourite Concerto adapter for the Organ, Harpsichord or Piano forte, wyd. Londyn b.r.
ponadto ok. 10 koncertów solowych na flet i wiolonczelę zachowanych w rkp.
kameralne:
Sei sonate a tre, due violini & basso… op. 3, wyd. Paryż [1760]
Six sonates en trio pour le clavecin, violon et basse, op. 4, wyd. Paryż [1763]
Sonates pour le violoncelle et basse continue, ou, le violon seul & basse… op. 5, wyd. Paryż [1763]
Sei sonate da camera, wyd. Paryż b.r.
Six sonates en trio op. 6, wyd. Paryż [ok. 1765]
Six sonatas, wyd. Londyn [ok. 1775]
ponadto Sonata, Duet i Trio zachowane w rkp.
Wokalno-instrumentalne:
w rkp. pozostały m.in. 2 msze, kantata, offertorium, opracowania tekstów nieszporów, litania i Salve Regina, a ponadto szereg mszy o niepewnej atrybucji
