Didur, Adam

Didur Adam, *24 XII 1874 lub 1875 Wola Sękowa k. Sanoka, †7 I 1946 Katowice, polski śpiewak operowy (bas) i pedagog. W latach 1892–95 studiował w klasie śpiewu solowego W. Wysockiego w Konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie. Od 1995 kontynuował naukę śpiewu u  Francesco Emmericha w Mediolanie. W tym samym roku zadebiutował w Pinerollo k. Turynu w Mocy przeznaczenia oraz zrealizował występy gościnne w miastach włoskich, Aleksandrii i Kairze. W 1897 wystąpił w mediolańskiej La Scali, śpiewając w IX Symfonii Beethovena pod dyrekcją A. Toscaniniego. Zyskawszy jego uznanie, został zaangażowany do Teatro alla Scala (1895–99). Z zespołem tego teatru kierowanym przez Toscaniniego wyjeżdżał w miesiącach letnich na występy gościnne do Rio de Janeiro i Buenos Aires. W latach 1898–99 śpiewał w Teatro Vittorio Emanuele w Messynie. Od jesieni 1899 do końca sezonu 1902/03 był członkiem zespołu opery w Warszawie. Śpiewał m.in. w Hugonotach, Cyganerii, Aidzie, Trubadurze, Balu maskowym, Fauście, Eugeniuszu Onieginie, Tannhäuserze oraz w operach polskich S. Moniuszki, Z. Noskowskiego, W. Żeleńskiego, L. Grossmanna i A. Münchheimera. W 1903 podpisał kontrakt z mediolańską La Scalą, w której występował do 1907. Śpiewał tam m.in. w Tannhäuserze, Złocie Renu, Rigoletcie, Weselu Figara, Wolnym strzelcu, Fra Diavolo, Manon, Damie pikowej, Żydówce. W 1908 został zaproszony przez A. Toscaniniego do Metropolitan Opera House w Nowym Jorku. Ze sceną tą był związany do 1933 roku. Wystąpił w kilku amerykańskich premierach oper europejskich, m.in. Sprzedanej narzeczonej, Damy Pikowej (pod batutą G. Mahlera), Eugeniusza Oniegina, Wesołych kobietek Wolf-Ferriariego, Quo vadis Nouguesa, Borysa Godunowa, Kniazia Igora oraz w światowych premierach m.in. Dziewczyny z Zachodu Pucciniego i Królewskich dzieciach Humperdincka. Latem każdego roku gościł w Europie, m.in. w Warszawie, we Lwowie, w Poznaniu, Petersburgu, Moskwie, Kijowie, Odessie, Charkowie, Pradze, Budapeszcie, Paryżu, Genui, Wiedniu, Londynie, Madrycie, Barcelonie. W latach I wojny światowej działał w American-Polish Relief Commitee, a w latach 20. zrealizował w Nowym Jorku kilka polskich przedstawień, m.in. Halkę Moniuszki w Manhattan Opera (1924). W 1932 zakończył karierę sceniczną i powrócił do Polski. Objął klasę śpiewu solowego i klasę operową w Konserwatorium im K. Szymanowskiego we Lwowie. W sezonie 1938–1939 był kierownikiem artystycznym i muzycznym Opery Lwowskiej, a w 1939 podpisał kontrakt na stanowisko dyrektora artystycznego Opery Warszawskiej. Posady nie objął z powodu wybuchu wojny. W Warszawie pozostał do końca okupacji. Udzielał prywatnych lekcji oraz występował w lokalu Gastronomia. Po upadku Powstania Warszawskiego znalazł się w Krakowie, gdzie przygotował premierę Halki (grudzień 1944). W 1945 przyjechał na Śląsk. Zorganizował operę w Katowicach (po przejeździe artystów byłej Opery Lwowskiej przeniesionej do Bytomia) i został jej pierwszym dyrektorem. Objął też klasę śpiewu w PWSM w Katowicach. W 1945/46 sprawował w uczelni funkcję dziekana Wydziału Wokalnego. Spośród pięciu córek A. Didura trzy: Ewa, Olga (zam. Wiktor) i Maria (Mary Didur-Załuska) zostały śpiewaczkami operowymi. Do uczniów artysty należeli m.in. Marian Nowakowski, Zofia Czepielówna, Z. Pręgowski (Alba), L. Finze, Z. Kotulak (Calma), A. Kowalski, E. Zaryćka, I, Małaniuk. Od 1979 w Operze Śląskiej odbywa się Konkurs Wokalistyki Operowej im. A. Didura, a od 1989 organizowany jest w Sanoku Festiwal Muzyki Operowej im. A. Didura.

Literatura: A. Didur, Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765–1965, PWN Warszawa 1973; W. Panek, Adam Didur i wokaliści polscy na scenach operowych świata przełomu XIX/XX wieku, Wydawnictwo Polskie w Wołominie 2010.