Czerny, Carl

Czerny Carl, *20 II 1791 Wiedeń, †15 VII 1857 Wiedeń, austriacki pianista, pedagog i kompozytor. Syn i uczeń czeskiego pianisty i pedagoga Václava Czernego. Mając 9 lat, wystąpił w Wiedniu z Koncertem c-moll Mozarta. Skrzypek W. Krumpholtz wprowadził go do domu Beethovena, u którego Czerny uczył się w latach 1801–03. Był także pomocny Beethovenowi w pracach korektorskich oraz przy sporządzaniu wyciągu fortepianowego Leonory (1805). Znał J.N. Hummla, A. Streichera, spotykał się też z M. Clementim (1810) i korzystał z jego metod nauczania. Już w wieku 15 lat zdobył uznanie jako pedagog. W 1815 Beethoven powierzył mu nauczanie swego bratanka Karla. W 1819 Czerny zaczął uczyć F. Liszta. Do jego uczniów należeli również T. Döhler, T. Kullak, Ninette von Belleville-Oury, A. Jaëll. Pierwszą kompozycję – Konzertante Variationen liber ein Thema von Krumpholtz na skrzypce i fortepian – Czerny opublikował w 1805. Następnie pogłębiał studia kompozycji według Gründliche Anweisung zur Komposition J.G. Albrechtsbergera i uzupełniał ogólne wykształcenie. Dopiero po Rondzie brillant (1818) rozwinął działalność kompozytorską, nie zaniedbywał jednak pracy pedagogicznej. W latach 1816–23 urządzał w domu niedzielne koncerty swoich uczniów, często w obecności Beethovena. Poza wyjazdami 1836 do Lipska, 1837 do Paryża i Londynu oraz 1846 do Lombardii przebywał całe życie w Wiedniu. Na 4 tygodnie przed śmiercią załatwił formalności związane z zapisem swego majątku na cele dobroczynne i artystyczne.

Z obfitej twórczości Czernego, przekraczającej 1000 opusów, zachowały wartość przede wszystkim utwory fortepianowe o charakterze dydaktycznym. Zwłaszcza liczne zbiory etiud, obejmujące szeroki zakres problemów wykonawczych, ze szczególnym akcentowaniem biegłości palcowej, stanowią doskonałe studium techniczne zarówno dla początkujących, jak i dla dojrzałych pianistów. Również w Vollständige theoretisch-praktische Pianoforte-Schule wykazał Czerny praktyczną znajomość zagadnień techniki fortepianowej, aplikatury, artykulacji, nie pogłębił jednak problematyki od strony estetyczno-naukowej. W częściach 3 i 4 Szkoły, poświęconych ogólnym problemom interpretacji oraz sposobom gry Beethovena i ówczesnych wirtuozów, na uwagę zasługują rozważania dotyczące gry brillant, wykonywania kantyleny, fug, utworów charakterystycznych, preludiowania, improwizowania, użycia pedałów – jako kompendium wiedzy o fortepianowej praktyce wykonawczej w 1. połowie XIX w. W spuściźnie po O. Jahnie (Biblioteka w Berlinie) znajdują się notatki Czernego o Beethovenie, które W. Thayer wykorzystał w swej biografii Beethovena. W muzyce fortepianowej Czerny osiągnął op. 861, przy czym jeden numer składał się niekiedy z 50 lub więcej zeszytów.

Literatura: C. Czerny Erinnerungen aus meinem Leben, «Wiener Urtextausgabe» 1963, także wyd. W. Kolneder, «Sammlungen musikwissenschaftlicher Abhandlungen» XLVI, Strasburg 1968, wyd. ang. Recollections from My Life, „The Musical Quarterly” XLII, 1956, wyd. czes. Praga 1973; Czerny’s Erinnerungen an Beethoven, wyd. G. Schünemann, Neues Beethoven-Jahrbuch IX, 1939; A. Dreetz Czerny und Beethoven, Lipsk 1932; H. Engel Die Klaviersonate im Zeitalter der Romantik, t. 1, Berlin 1934; H. Sočnik Die zeitgenossische Uberlieferung der Beethoven-Interpretation, „Archiv für Musikwissenschaft” XI, 1954; R. Haas Carl Czerny, „Musica” XI, 1957; D.W. MacArdle Beethoven and the Czernys, „The Monthly Musical Record” LXXXVIII, 1958; C. Gardavsky Liszt und seine tschechischen Lehrer, „Studia Musicologica” V, 1963; J. Mahr Carl Czerny, das Genie des Fleisses, „Neue Zeitschrift für Musik” CXXX, 1969; N.A. Terentiewa K. Černi i jego etiudy, Leningrad 1978; Z. Domokos Czerny hatasa Lisztre. A Fantázialás Müvészete (wpływ Czernego na Liszta. Sztuka fantazji), „Magyar zene” XXXIII, 1992; B. Ebisowa The Réquiem. Mirror of Mozart Performance History, „Early Music” XX, 1992 (porównanie transkrypcji Lacrimosa Liszta i Czernego).