Cortellini, Camillo

Cortellini [kor~] Camillo, Camillo Violini, Il Violino, *24 I 1561 Bolonia, †1630 Bolonia, włoski kompozytor, instrumentalista, śpiewak. Był synem Gasparego Camilla – muzyka w kapeli Signorii bolońskiej, tzw. Concerto Palatine. Kształcił się muzycznie u A. Ganassiego – kapelmistrz tego zespołu. 26 II 1577 został zaangażowany do kapeli Concerto Palatino jako kornecista i działał w niej do końca życia. W 1577 otrzymał urlop na krótki pobyt na dworze mantuańskim. Od X 1593 zaangażowano Camilla również do kapeli bazyliki S. Petronia jako śpiewaka, od 1600 jako kornecistę; funkcje te sprawował (z przerwą w latach 1608–V 1610) do śmierci. W latach 1601–03 był śpiewakiem w kapeli kościelnej S. Francesca. W latach 1585–89 miał też prowadzić kapelę katedry S. Pietra, dane te jednak nie są udokumentowane. Jako jeden z najwybitniejszych muzyków bolońskich był członkiem Accademia dei Filomusi zorganizowanej w 1622 przez G. Giacobbiego. W 1627 Signoria bolońska powierzyła mu stworzenie oprawy muzycznej tradycyjnego święta miejskiego „Festa della Porchetta”.

Podstawowe znaczenie mają religijne utwory Cortelliniego, reprezentujące wczesną bolońską szkołę polichóralną. Twórczość Cortelliniego w tym zakresie nie jest jednolita; w pierwszych jego zbiorach dominują jeszcze cechy polichóralności typu renesansowego (2. wyd. zbioru psalmów z 1606 wydawca zadedykował G.M. Artusiemu, surowemu strażnikowi norm kontrapunktu). Ostatnie 2 zbiory mszy koncertujących Cortelliniego (z 1617 i 1626) są utrzymane już w nowym stylu i zaopatrzone cennymi wskazówkami dotyczącymi praktyki wykonawczej. Polega to w pierwszym rzędzie na wprowadzaniu ustępów solowych oraz solowych z instrumentami obok chórów pełnogłosowych i tutti. Giacobbi już w 1609 wprowadził takie rozwiązania techniczne w swoich psalmach, natomiast Cortellini pierwszy wprowadził je do mszy. Ten typ koncertowania pozwolił kompozytorowi na bardzo silne różnicowanie zarówno barwy brzmienia, jak i dynamiki w przebiegu utworu, co dla techniki polichóralnej pierwszych dekad XVII w. było szczególnie charakterystyczne. Wszystkie kompozycje polichóralne Cortelliniego są przeznaczone do wykonania przestrzennego; w ustępach tutti starannie przestrzega zasady prowadzenia głosów basowych we współbrzmieniach oktawowych lub unisonowych. Twórczość madrygałowa Cortelliniego jest konwencjonalna, stylistycznie utrzymana w prima pratica. Kompozytor nie wprowadza tu jeszcze chromatyki, dysonanse są przygotowywane i rozwiązywane w prawidłowy sposób. Przeważa technika imitacyjna, czasami już upraszczana, na ogół sylabiczna, często deklamacyjna o wąskim ambitus, choć Cortellini nie stroni od wprowadzania również niewielkich koloratur lub zdobień.

Literatura: G. Gaspari De’ musicisti bolognesi nella seconda metà del secolo XVI, Modena 1877; F. Vatielli Il concerto palatino della signoria di Bologna, Bolonia 1940; R. Dalmonte Cortellini Camillo madrigalista bolognese, Florencja 1980; Z.M. Szweykowski Technika polichóralna, jej typy i przemiany, «Historia Muzyki XVII wieku. Muzyka we Włoszech», red. Z.M. Szweykowski, t. 2, Kraków 2000.