Conon de Béthune

Conon de Béthune [kon´ą d^e bƐt´ün], *ok. 1160 Pas-de-Calais, †l7 XII 1219 lub 1220, północno-francuski truwer. Był synem Roberta V Rudego, hrabiego de Béthune, wywodzącego się z rodu Artois, i Adelajdy de Saint-Pol, spo­krewnionej z arystokracją flandryjską. Sztuki poetyckiej i umiejętności komponowania melodii (l’art du trouver) nauczył się u swego wuja Huona d’Oisy, kasztelana Cambrai i znanego truwera. Przez pewien czas przebywał na francuskim dworze królewskim; podczas uroczystości ślubnych Filipa Augusta z Izabellą Brabancką został wyśmiany z powodu stosowania pikardyjskiego dialektu, co wzbudziło jego gorący protest wyrażony w pieśni Moult mé semont Amors que je m’envoise. Brał udział w III i IV wyprawie krzyżowej pod dowództwem księcia Baudoina de Flandre, koronowanego w 1204 na cesarza Konstantynopola. Aktywnie uczest­niczył w wojskowych i politycznych wydarzeniach ówczesnego cesarstwa bizantyjskiego; Villehardouin w utworze Prise du Constantinople szczególnie podkreślał jego talent oratorski. W 1217 został mianowany marszałkiem dworu w Konstantynopolu, a następnie regentem cesar­stwa bizantyjskiego; funkcję tę sprawował do śmierci.

Wśród 11 pieśni zachowanych z notacją muzyczną znajdują się 2 chansons de croisade i 1 tenso w formie dialogu pomiędzy damą i jej ry­cerzem, posiadające archaiczną budowę przy­pominającą chanson de geste oraz pieśni miłosne, będące najwcześniejszymi utworami Conona de Béthune, który po 1180 już się tą tematyką nie zajmował. O popularności poświęconych wyprawom krzyżowym pieśni Bien me deusse targier i Ahi, Amors, com dure departie świad­czą francuskie kontrafakty tych utworów; na tekście i melodii Ahi, Amors, com dure departie oparli się również minnesingerzy: Friedrich von Hausen (Mîn herze und mîn lip diu wellent scheiden) i Albrecht von Johansdorf (Mich mac der tôt von ir minnen wol scheiden). Do struktury stroficznej pieśni miłosnej Moult mé semont Amors... nawiązał Bertran de Born w sirventes Pois als baros enoja e lur pesa, dedykując ją zresztą Cononowi de Béthune, określonemu tu pseudonimem Isembert; tą samą formułą wersyfikacyjną posłużył się Gacę Brulé w Bien ait l’amor dont l’en cuide avoir joie i minnesinger Bernger von Horheim w Wie solt ich armer der swaere getruwen. Szczególna zgod­ność budowy wersyfikacyjnej z formą muzyczną występuje w pieśni Tant ai aimé c’or me convient hair. Oprócz zachowanych 11 pieśni przypisuje się jeszcze Cononowi de Béthune kilka utworów, których autorstwo bywa kwestionowane.

Literatura: J. Frank, W. Müller-Blattau Trouvères et Minnesänger, 2 t., Saarbrücken 1952–56; I.M. Cluzel, L. Pressouyre Les origines de la poésie lyrique d’oïl et les premiers trouvères, Paryż 1962; H. van der Werf The chansons of the Troubadours et Trouvères, Utrecht 1972; P. Gülke Mänche, Bürger, Minnesänger. Musik in der Gesellschaft des europäischen Mittelalters, Lipsk 1975; H.-H.S. Rakel Die musikalische Erscheinungform der Trouvèrpoesie, «Publikationen der Schweizerischen Musikforschenden Gesellschaft», seria II, t. 27, Berno 1977; F. Gennrich Zu Liedern des Conon de Béthune, „Zeitschrift für romanische Philologie” XLII, 1922; P.A. Becker Die Kreuzzugslieder von Conon de Béthune und Huon d’Oisi, „Zeitschrift für französische Sprache und Literatur” LXIV, 1942; H.-H. Räkel Drei Lieder zum dritten Greuzzug, „Deutsche Vierteljahresschrift für Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte” XLVII, 1973.