Certon, Pierre

Certon [sert'ą] Pierre, *ok. 1510 Melun (?), †23 II 1572 Paryż, francuski kompozytor. Od 29 X 1529 był klerykiem w katedrze Norte Dame w Paryżu i tam prawdopodobnie uczniem H. de Caen. W 1532 Certon został śpiewakiem w Ste-Chapelle, gdzie od w 1542 piastował stanowisko mistrza chóru chłopięcego, a od 1548 również kapelana. W Ste-Chapelle pracował do śmierci. Więzy zawodowe i towarzyskie łączyły go z wielu wybitnymi muzykami i wydawcami (m.in. z C. de Sermisy, któremu poświęcił księgę motetów oraz utwór żałobny, z P. Attaingnantem i Th. Championem); wraz z C. Goudimelem i M.A. de Muretem Certon należał do grupy kompozytorów skupionych wokół P. de Ronsarda. Od 1560 otrzymywał beneficjum z Melun jako kanonik tamtejszego kościoła Notre Dame, być może korzystał także z pomocy finansowej rodziny de Villeroy, rezydującej na zamku Corbeil.

Twórczość Certona nie została dotąd szczegółowo zbadana, a sam kompozytor nie doczekał się wyczerpującej monografii. Należy on, po Claudinie de Sermisy i C. Janequinie do najbardziej znanych przedstawicieli francuskiej chanson w połowie XVI w., a także jest autorem wykonywanej ówcześnie muzyki religijnej. Jego obfita spuścizna w większości była publikowana (nawet kilkakrotnie) w znanych oficynach francuskich i włoskich w XVI w. i z początku XVII w., a poszczególne utwory opracowywano często na różne instrumenty. Certon zajmował się głównie muzyką popularną, co zaważyło na stylu jego twórczości religijnej. Z tej przyczyny interesowała go nie tyle doskonałość techniczna ile melodyjność, prostota i łatwość percepcji utworu. W swych chansons wykorzystywał zdobycze klasycznej szkoły paryskiej oraz jako jeden z pierwszych tworzył pieśni nowego typu, tzw. voix de ville. Koncentrował się na prostych, 4-głosowych pieśniach najczęściej z tekstami lirycznymi i erotycznymi, niekiedy o znacznym ładunku humoru (Fuions tous d’amour lejeu, La la la je ne l’ose dire). Były wśród nich kompozycje drobne, jednoczęściowe lub szerzej rozbudowane (np. o budowie aab lub aabcc), czasem struktury stroficzne, ronda z melodią powtarzaną do wielu strof, a także stosowaną do różnych tekstów. Przeważała faktura homofoniczna z melodią w głosie najwyższym (L’ oeil pres et loing) bądź homorytmiczna (Ung bon vieillard, Entre vous). Wraz z Janequinem, Goudimelem i Muretem brał udział w opracowywaniu muzyki do Les amours Pierre’a de Ronsarda (1552), akceptując tym samym wczesną ideologię twórczą grupy Pléiade. Do charakterystycznych cech późniejszych chansons należy różnorodność i zmienność obsady głosowej, np. w zbiorze Les meslanges Certon zamieścił m.in. dość szeroko rozbudowane chansons, przeznaczone na 2–13-głosowe obsady.

Msze Certona, wyłącznie 4-głosowe, reprezentują typ missa parodia oraz typ mszy opartej na cantus firmus z monodii świeckiej lub z chorału. W missa parodia, wydanej w 1540 wraz z motetem, na którym została oparta, Certon wykorzystuje model w całości już w Kyrie, powtarzając go w następnych fragmentach. Znaczną popularnością cieszyła się msza żałobna Certona, w której melodia (w głosie najwyższym) była stopniowo upraszczana i ograniczana do dźwięków zasadniczych, całość zaś wykazywała prostą fakturę akordową. Msza Sus le pont d’ Avignon, oparta na XV-wiecznej piosence, utrzymana jest w swobodnej technice imitacyjnej (Certon unikał ścisłej imitacji i kanonu) z 2-głosowymi fragmentami w środku każdej z części; podobne cechy wykazują pozostałe msze. O zainteresowaniu Certona kompozycją metryczną świadczy opracowanie psałterza do tekstów francuskich. Z 50 zachowanych melodii tenoru ok. 35 ujawnia powiązania ze strasburską i genewską wersją psałterza kalwińskiego (sam Certon nie był kalwinem).

Motety należą do najmniej znanych utworów Certona. W niektórych podstawą kompozycji był chorał (np. Asperges me) umieszczony w tenorze, rzadziej w głosie najwyższym. Certon stosował tu kontrapunkt swobodny, imitację, fragmenty homofoniczne i różnicował liczbę głosów w ramach jednego utworu.

Kompozycje Certona były popularne zwłaszcza w 2. połowie XVI w., np. pieśni Frère Thibault użył Orlando di Lasso jako podstawy jednej ze swoich mszy a la française. Znajdowały się one także w polskim repertuarze, np. kapeli rorantystów w Krakowie (por. Missa ad imitationem moduli Le temps qui court w rkp. z Archiwum Kapituły Krakowskiej na Wawelu pod sygn. I. 1).

Literatura: M. Brenet Les musiciens de la Sainte-Chapelle du Palais, Paryż 1910, wyd. zrewid. 1973; P. Wagner Geschichte der Messe, t. 1, Lipsk 1913, wyd. zrewid. 1963; A. Pirro Histoire de la musique du XVe et XVIe siècles, Paryż 1940; F. Lesure P. Attaingnant. Notes et documents, „Musica Disciplina” III, 1949; P. Pidoux Les psaumes d’A. de Momable, G. Morlaye et P. Certon, „Annales Musicologiques” V, 1957; F. Lesure Musique et musiciens français du XVIe siècle, Genewa 1976; J. Kłobukowska Msze francuskie w repertuarze kapeli rorantystów oraz Muzyka francuskiego renesansu w Polsce, „Muzyka”, Warszawa 1971 nr 3 oraz 1972 nr 2; E. Kovarik The Parody Chansons of Certon’s „Meslanges”, w: Music and Context, ks. pam. J.M. Warda, red. A.Dh. Shapiro i Ph. Benjamin, Cambridge (Massachusetts) 1985; J.-P Ouvrard Le sonnet ronsardien en musique. Du „Supplément” de 1552 à 1580, „Revue de Musicologie”LXXIV, 1988; O. Bluteau Roland de Lassus et Pierre Certon, „Ostinato rigore. Revue internationale d’études musicales” IV, 1994.