Casken [kʹa:sken] John, *15 VII 1949 Barnsley (Yorkshire), angielski kompozytor i pedagog. Studiował kompozycję w latach 1967–71 w Birmingham University u J. Jouberta i P. Dickinsona oraz w 1971–73 jako stypendysta rządu polskiego w PWSM w Warszawie u A. Dobrowolskiego. Podczas pobytu w Polsce konsultował się także z Lutosławskim. Fascynacja Caskena muzyką Lutosławskiego zaowocowała pracami teoretycznymi dotyczącymi twórczości kompozytora. W latach 1973–79 wykładał na wydziale muzyki w Birmingham University, w 1981–92 był wykładowcą muzyki na uniwersytecie w Durham, a w 1992–2008 był profesorem kompozycji i muzyki współczesnej w University of Manchester. Jako emerytowany profesor muzyki mieszka w Coquetdale, Northumberland i pełni funkcję dyrektora muzycznego utworzonego przez siebie chóru kameralnego w Rothbury oraz dyrektora artystycznego Alwinton Summer Concerts (w Upper Coquetdale). Wiele utworów Caskena, wokalnych i programowych instrumentalnych, odwołuje się do historii, legend, a także pejzażu północnej Anglii (Northumberland), np. To Fields We Don’t Know. A Northumbrian Elegy na chór a cappella (1985, z tekstem średniowiecznego poematu The Seafarer, tłum. E. Pounda), Orion over Farne na orkiestrę (1984), Still Mine, cykl pieśni na baryton i orkiestrę (1992, napisany dla Th. Allena na BBC Proms i nagrodzony w 1993 Prince Pierre de Monaco, Prix de Composition Musicale). Przez wiele lat współpracował z orkiestrą Royal Northern Sinfonia, dla której napisał m.in. Maharal Dreaming (1989) i Darting the Skiff na smyczki (1993), Koncert wiolonczelowy (1991, dla H. Schiffa), Après un silence na skrzypce i orkiestrę kameralną (1998), Farnes na sopran, altówkę i orkiestrę kameralną (2006). Casken jest także autorem muzyki kameralnej oraz operowej. Współpracował m.in. z zespołem The Lindsay String Quartet, dla którego napisał dwa kwartety smyczkowe (I 1982, II 1994, zrew. 1996), a w roku ich przejścia na emeryturę skomponował Rest-ringing (2005) na kwartet smyczkowy i orkiestrę (utwór zamówiony dla kwartetu przez The Hallé Orchestra); Trio fortepianowe (2002) napisał dla zespołu The Florestan Trio, a III Kwartet smyczkowy: Choses en moi (2003) dla Quatuor Danel. W 1990 uzyskał nagrodę im. Brittena za operę Golem, zaprezentowaną w 1989 na Almida Festival w Londynie i wystawianą później także w Niemczech, Francji i Stanach Zjednoczonych (jej nagranie przez Virgin Classics zdobyło w 1991 roku nagrodę Gramophone Award). Druga opera Caskena, God’s Liar (2000), zamówiona przez The Almeida Festival w Londynie i Théâtre Royale de la Monnaie w Brukseli, została zaprezentowana w 2001w Londynie i Brukselii, a w 2004 roku w Wiedniu na festiwalu Klangbogen. Za The Shackled King (melodramat oparty na Królu Learze Szekspira) Casken otrzymał w 2020 inauguracyjny „Tippett Medal”, nową nagrodę przyznawaną przez Royal Musical Association.
Literatura: P. Griffiths New sounds, new personalities: British composers of the 1980s in conversation with Paul Griffiths, Londyn 1985; H.-T. Wohlfahrt, Vielversprechendes Operndebüt: Uraufführung des Golem von John Casken in London, „Neue Zeitschrift für Musik” X, 1989; H.-T. Wohlfahrt, Der Schrei des Individuums: Ein Gespräch mit dem englischen Komponisten John Casken, „Neue Zeitschrift für Musik” IV, 1991; J. Loskill Golem Gerät außer Kontrolle: Deutsche Erstaufführung in Dortmund – John Caskens Kammeroper, „Das Orchester” VI, 1994; J. Loskill Golem und die Tram von Dortmund: John Caskens Kammeroper uraufgeführt, „Neue Zeitschrift für Musik” III, 1994; M. Miller John Casken’s violin concerto, „Tempo” (195), 1996; G. Lack In the driving seat: On the reception of John Casken’s cello concerto in Germany, „Tempo” (57), 2003; W. Weidringer Opern-Trias der Freiheit: Wiener Klang-Bogen 2004 mit Menottis Goya, John Caskens God’s Liar, Smetanas Dalibor, „Österreichische Musikzeitschrift” VI, 2004; E. Venn Manchester, Bridgewater Hall: John Casken’s Rest-ringing, „Tempo” (60), 2006; A. Whittall Elegies and affirmations: John Casken at 60, „The Musical Times” (150), 2009; J. Barlow St Albans Cathedral: Casken’s Sacrificium, „Tempo” (64), 2010; T. Mottershead Manchester University: John Casken’s Inevitable rifts, „Tempo” (66), 2012; S. Froleyks John Casken: Soul catcher: For marimba and CD, „Das Orchester” VI, 2013; S. Drees John Casken: That subtle knot: Double concerto for violin, viola and orchestra (2012–13), „Das Orchester” XII, 2015; T. Swartman John Casken: Serpents of wisdom: For horn in F and piano (2015), “Das Orchester” XII, 2016; A. Whittall Northern roots: John Casken, Hugh Wood, John McCabe, w: British music after Britten, Woodbridge (Suffolk, Wielka Brytania), 2020
Kompozycje:
Instrumentalne:
orkiestrowe:
Tableaux des trois âges na orkiestrę, 1977
Koncert fortepianowy, 1980
Masque na obój i małą orkiestrę, 1982
Erin na kontrabas i orkiestrę, 1983
Orion over Farne na orkiestrę, 1984; wersja zrewid., 1986
Maharal Dreaming na orkiestrę, 1989
Koncert wiolonczelowy, 1991
Darting the Skiff na orkiestrę smyczkową, 1993
Koncert skrzypcowy, 1995
Sortilège, poemat symfoniczny, 1996
Distant Variations, concerto grosso na 4 saksofony i orkiestrę dętą, 1997, wyk. pol. Warszawska Jesień 1999
Symphony (Broken Consort), 2004
Rest-ringing na kwartet smyczkowy i orkiestrę, 2005
Concerto for orchestra, 2007
That Subtle Knot na skrzypce, altówkę i orkiestrę, 2013
Apollinaire’s Bird na obój i orkiestrę, 2013
Madonna of Silence na puzon i orkiestrę, 2018
kameralne:
Kagura na 13 instrumentów dętych, 1973
Jadu na 2 wiolonczele, 1973
Music for the Crabbing Sun na flet, obój, wiolonczelę i klawesyn, 1974
Music for a Tawny-Gold Day na altówkę, saksofon altowy, klarnet basowy i fortepian, 1976, wyk. pol. Warszawska Jesień 1979
Thymehaze na flet prosty altowy i fortepian, 1976
Amarantos dla 9 wykonawców, 1978, wyk. pol. Warszawska Jesień 1980
A belle Pavine na skrzypce i taśmę, 1980
I Kwartet smyczkowy, 1982
Masque na obój, 2 rogi i smyczki, 1982
Taerset na klarnet i fortepian, 1983
Piper’s Linn na dudy i taśmę, 1984
Clarion Sea na kwintet dęty, 1985
Vaganza na duży zespół kameralny, 1985
Salamandra na 2 fortepiany, 1986
Kwartet fortepianowy, 1990
Cor d’oeuvre na róg solo, fortepian, harfę i 6 kontrabasów, 1993
II Kwartet smyczkowy, 1994
Infanta marina na 7 instrumentów, 1994
Fanfare na 11 instrumentów dętych, 1995
Sortilège na skrzypce i fortepian, 1996
Après un silence na skrzypce i fortepian, 1998; 2. wersja na skrzypce i orkiestrę kameralną, 1998
Trio fortepianowe na skrzypce, wiolonczelę i fortepian, 2002
Blue Medusa na fagot i zespół instrumentów, 2002, wersja zrewid .2007
Choses en moi: III Kwartet smyczkowy, 2003
Soul Catcher na marimbę i CD, 2004, wersja zrewid., 2007
Shadowed Pieces na skrzypce i fortepian, 2006
Inevitable Rifts na 2 skrzypiec, altówkę i 2 wiolonczele, 2009
Winter Reels na zespół 6 instrumentów, 2010
A Second Song of Chimes na flet, dzwony i smyczki, 2011
Stolen Airs na wiolonczelę i fortepian, 2015
Serpents of Wisdom na róg i fortepian, 2015
Misted Land na klarnet i kwartet smyczkowy, 2017
Inevitable Rifts II na 2 skrzypiec, altówkę i 2 wiolonczele, 2020
Lust of Roots na skrzypce, wiolonczelę i fortepian, 2021
na instrument solo:
Lights and Turning Arcs na organy, 1989
A Spring Cadenza na wiolonczelę, 1994
The Hauting Bough na fortepiano, 1999
Sacrificium na organy, 2009
Amethyst Deceiver na obój, 2009
Three Pieces for a Room na fortepian (dla dzieci), 2012
Pleasure Ground na fortepian, 2012
Six Wooded Pieces na fortepian 2017
From one Thread na altówkę, 2020
Tempus Plangendi na fortepian 2020
Postludium na organy, 2021
Wokalne:
To Fields We Do Not Know na chór a cappella, z tekstem średniowiecznego poematu The Seafarer w tłum. E. Pounda 1985, wyk. pol. Warszawska Jesień 1991; wersja zrewid. 2022
The Land of Spices na chór a cappella, sł. G. Herbert, 1990
A Gathering na chór a cappella, sł. L. Andrews, 1991
Sharp Thorne na 4 głosy męskie, sł. T. Warner i anonim z XV w., 1992
Sunrising na chór a cappella, sł. T. Warner, 1993
To the lovers’well na 4 głosy męskie, sł. G. Hill (The Pentecost Castle), 2001
Uncertain Sea na chór a cappella, sł. K. Porteous, 2014
Ae Fond Kiss na chór a cappella, (aranżacja piosenki R. Burnsa), 2019
On Wisdom’s Pilgrimage na chór a cappella, sł. D. Davis (A Christmas Poem), 2021
Wokalno-instrumentalne:
Ia Orana, Gauguin na sopran i fortepian, sł. kompozytor, 1978
Firewhirl na sopran i 7 wykonawców, sł. G. MacBeth, 1980, wyk. pol. Warszawska Jesień 1987
Still Mine, cykl pieśni na baryton i orkiestrę, sł. G. Turnbull, J. Silkin, R. Pybus, 1992
A Song of Chimes na chór (SATB) i organy, sł. Th. Traherne, 1996
Colloque sentimental na sopran i fortepian, sł. P. Verlaine, 2003
Farness na sopran, altówkę i orkiestrę kameralną, sł. C. A. Duffy, 2006
Chansons de Verlaine na sopran i fortepian, sł. P. Verlaine, 2006
The Dream of the Rood na 4 głosy męskie i zespół instrumentów, sł. kompozytor, inspirowane średniowiecznym poematem, 2008
Viderunt omnes na 4 głosy i zespół instrumentalny (aranżacja utworu Pérotina), 2008
Night and Morning na tenor i fortepian, sł. R. Browning, 2008
The Knight’s Stone na chór i flet, sł. anonim z XV w., 2011
Magnificat and Nunc Dimittis na chór i organy, 2013
Trackway of Time, na baryton i orkiestrę, sł. Th. Hardy (The Clock-Winder), 2013
Memorial na sopran, baryton, chór i perkusję, sł. kompozytora, 2014
Lines from a Wanderer na baryton i fortepian, sł. W.B. Yeats, Th. Hardy, R. Browning, 2016
Christmas Introit na sopran, baryton, chór i perkusję, sł. Ch. Rossetti (Love came down at Christmas), 2020
Light into my Dark na mezzosopran, chór i orkiestrę, sł. K. Raine 2021
Sceniczne:
Soul Catcher, balet na taśmę, 1986, wyst. Durham 1986
Golem, opera, libr. kompozytor i P. Audi, (wg legendy żydowskiej) 1988, wyst. Londyn 1989
God’s Liar, opera, libr. kompozytor i E. Warner (wg noweli L. Tołstoja Ojciec Sergiusz) 2000, wyst. Londyn 2001
Deadly Pleasures, melodramat na narratora/śpiewaka oraz zespół 4 instrumentów (skrzypce, saksofon, trąbka, fortepian), libr. wg powieści Ararat D.M. Thomasa, 2009, wyst. Cumbria 2009
Kokoschka’s Doll, melodramat na narratora/śpiewaka i zespół 4 instrumentów, sł. kompozytora i B. Millingtona (wg listów i autobiografii O. Kokoschki My Life), 2017, wyst. Cheltenham 2017
The Shackled King, melodramat na bas, mezzosopran i zespół instrumentów (3 saksofony, trąbka, skrzypce i fortepian), libr. kompozytor i J. Tomlinson wg. dramatu Król Lear Szekspira, 2020, wyst. Buxton 2021
Prace:
S.E. Stucky, Lutosławski and his music (Review), „The Musical Times” (122), 1981
Transition and Transformation in the Music of W. Lutosławski, „Contact. Today’s Music” 1975 nr 1, przekł. pol. M. Dąbrowska pt. Przejście i transformacja w muzyce W. Lutosławskiego, „Res Facta” 9, 1982
Conversations with Witold Lutosławski (Review), „The Musical Times” (127), 1986
Singing with dignity (A tribute to Lutosławski), „The Musical Times” (135), 1994
The Visionary and the Dramatic in the Music of W. Lutosławski, w: Lutosławski studies, praca zbiorowa, red. Z. Skrowron, Oxford 2001; przekł. pol. Z. Skowron pt. Wizje i dramat w muzyce Lutosławskiego, w: Estetyka i styl w twórczości W. Lutosławskiego, praca zbiorowa, red. Z. Skrowron, Kraków 2000
Nigel Fortune: A personal tribute, „Music & Letters” IV, 2010
