Caccini, Francesca

Caccini [kaczczˊini] Francesca, zwana La Cecchina, zamężna Signorini (od 1622 podpisywała się Signorini Malaspina), *18 IX 1587 Florencja, †przed 1640, śpiewaczka i kompozytorka. Córka Giulia Cacciniego i jego pierwszej żony, Lucii, również śpiewaczki. Wykształcona muzycznie przez ojca, należy do największych sław wokalnych wczesnego baroku. Po raz pierwszy wystąpiła prawdopodobnie w Il rapimento di Cefalo (G. Cacciniego) i odtąd śpiewała stale na dworze florenckim w tzw. „concerto Caccini” oraz solo, towarzysząc sobie na instrumencie szarpanym. Podczas pobytu „concerto Caccini” w Paryżu (1604/05) zwłaszcza śpiew Franceski Caccini zdobył na dworze francuskim wielkie uznanie. W 1606 Francesca Caccini wyszła za mąż za śpiewaka dworu florenckiego G.B. Signoriniego (†1626) i w tymże roku przebywała jakiś czas w Rzymie; prawdopodobnie bywała tam i w innych latach. W 1617 Francesca Caccini odbyła wraz z mężem uwieńczoną wielkim swoim sukcesem podróż artystyczną do Lukki, Genui, Mediolanu, Savony i Parmy. W 1621 urodziła córkę, Margheritę, która później została wybitną śpiewaczką. Francesca pozostawała w służbie dworu florenckiego do 1627 (pensja jej w owym roku była najwyższa spośród wynagrodzeń muzyków). Ostatnia pewna wiadomość o Francesce Caccini pochodzi z 1628, kiedy śpiewała partię Discordii w La Flora (tekst A. Salvadori, muzyka M. da Gagliano). Pierwsze wzmianki o utworach Franceski pochodzą z 1606; były to kompozycje do canzonett M.A. Buonarrotiego młodszego (z którym przez długie lata pozostawała w przyjaźni). Odtąd współpracowała nieraz przy muzycznej oprawie karnawałowych widowisk dworskich.

Il primo libro delle musiche Franceski Caccini jest najobszerniejszym drukowanym zbiorem utworów monodycznych z 1. ćwierci XVII w.; zawiera 19 solowych utworów religijnych, 13 solowych świeckich oraz 4 duety na sopran, bas oraz basso continuo, również do tekstów świeckich. Utwory te z jednej strony stanowią kontynuację stylu ojca-nauczyciela, z drugiej jednak posiadają wyraźnie odmienne cechy, co przejawia się przede wszystkim w traktowaniu dysonansów, które u Franceski są dużo częstsze i śmielsze. C. Raney porównuje w tym względzie Francescę z Monteverdim. Również basso continuo wykazuje u Franceski rys indywidualny, jest o wiele bardziej ruchliwe. Tak jak dla Giulia Cacciniego charakterystyczne jest użycie tercji małej lub dwóch tercji małych w następstwie lub w akordzie, tak dla Franceski znamienne jest częste posługiwanie się septymowym akordem zmniejszonym. Również stosunek Franceski do techniki polifonicznej nie jest tak negatywny jak u Giulia Cacciniego, jej duety bowiem zawierają ustępy imitacyjne, a w 6 utworach solowych występuje bas romanesca jako ostinato. Francesca posiadała większy talent dramatyczny niż jej ojciec. Talent jej był uznawany przez współczesnych, o czym świadczy zamawianie muzyki do przedstawień dworskich właśnie u Franceski, a nie u Giulia Cacciniego. Jedyne wydane drukiem jej dzieło dramatyczne, La liberazione di Ruggiero… napisane na przyjazd królewicza Władysława Zygmunta Wazy, jest (wbrew sformułowaniu „balletto” w tytule partytury) regularnym dramma per musica, z rozbudowanym końcowym baletem (z muzyką niewiadomego autora), pomyślanym jako „festa” dla całego dworu. Francesca posługuje się tu przeważnie recytatywem, ale dla charakterystyki sytuacji dramatycznej wprowadza również różne typy arii, a przede wszystkim bogaty arsenał środków harmonicznych.

Literatura: M.G. Massera Una musicista fiorentina del seicento. Francesca Caccini, „La Rassegna Musicale Italiana” XIV, 1941 i XV, 1942; D. Silbert Francesca Caccini, called La Cecchina, „The Musical Quarterly” XXXII, 1946; C. Raney Francesca Caccini’s „Primo libro”, „Music and Letters” XLVIII, 1967; A. i Z.M Szweykowscy „La liberazione di Ruggiero dall’isola d’Alcina” – legendy i fakty, w: Dzieło muzyczne. Teoria, historia, interpretacja, red. I. Poniatowska, Kraków 1984; Z.M. Szweykowski Ideał muzyki starożytnej w praktyce kompozytorskiej wczesnego seicenta, „Muzyka” 1983 nr 4; G.A. Predota Towards a Reconsideration of the Romanesca. Francesca Caccini’s „Primo libro delle musiche” and Contemporary Monodic Settings in the First Quarter of the Seventeenth Century, „Recercare” V, 1993; S.G. Cusick „Who is this Woman?”. Self-Presentation, Imitatio Virginis and Compositional Voice in Francesca Caccini’s Primo Libro of 1618, „Il saggiatore musicale” V, 1998.