Logotypy UE

Bujarski, Zbigniew

Biogram i literatura

Bujarski Zbigniew, *22 VIII 1933 Muszyna, †13 IV 2018 Kraków, polski kompozytor. W latach 1955–58 studiował dyrygenturę, a w 1956–60 kompozycję pod kierunkiem S. Wiechowicza w PWSM w Krakowie. Od 1961 do 1967 pracował w Filharmonii w Rzeszowie jako prelegent muzyczny i kierownik literacki. W 1964 otrzymał II nagrodę za Kinoth na Konkursie im. G. Fitelberga w Katowicach, w 1967 wyróżnienie na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu za Contraria. Od 1972 był wykładowcą w PWSM w Krakowie. Od 1980 prowadził klasę kompozycji w Akademii Muzycznej w Krakowie. W latach 1978–1986 był dziekanem wydziału kompozycji, dyrygentury i teorii muzyki, od 1992 zajmował stanowisko profesora tej uczelni. Nagrody: II nagroda Tribune Internationale des Compositeurs UNESCO, Paryż 1978 za Musica domestica (wyd. Kraków 1978, 1981); MKiS II stopnia 1979, 1987; ZKP oraz miasta Krakowa 1984; im. A. Jurzykowskiego, Nowy Jork 1991.

Bujarski należał do pokolenia kompozytorów polskiej awangardy z przełomu lat 50.–60., kiedy to dokonał się przewrót w zakresie techniki kompozytorskiej i nastąpiła radykalna zmiana postawy estetycznej twórców. Wczesną twórczość Bujarskiego (Krzewy płonące, Synchrony I i II, Kompozycja kameralna, Kinoth) charakteryzuje przede wszystkim poszukiwanie w zakresie sonorystyki w ramach swobodnego serializmu, stosowanie niekonwencjonalnej artykulacji, efektów akustycznych, rozszerzanie aparatu wykonawczego, użycie aparatury nagłaśniającej i odtwarzającej, rezygnacja z metrum na rzecz swobody rytmicznej. Okres ten wieńczy pisane w latach 1969–73 oratorium El Hombre.

Powstałe od 1977 utwory orkiestrowe i kameralne: Musica domestica, Similis Greco, Concerti per archi I i II, 3 kwartety smyczkowe, cykl Lęk ptaków, wykazują wyjątkową spójność stylistyczną i stanowią nowy etap w ewolucji języka muzycznego Bujarskiego, poddanego dalszej selekcji i znacznej koncentracji, osiągniętej m.in. przez zmniejszenie aparatu wykonawczego. Równolegle do kompozycji instrumentalnych powstawały znaczące utwory wokalno-instrumentalne: Narodzenie (1981) na chór i orkiestrę, do starosłowiańskiego tekstu „modlitwy abecadłowej” (najstarszego słowiańskiego utworu poetyckiego), zamykający cykl o wieloznacznym tytule Similis Greco, a także cykle pieśni z orkiestrą: Ogrody oraz Pięć pieśni.

Od najwcześniejszych utworów zainteresowania Bujarskiego koncentrowały się na instrumentach smyczkowych, będących polem jego eksperymentów sonorystycznych, z których stopniowo wyłaniał się oryginalny system porządkowania materiału dźwiękowego z rozszerzoną do ćwierćtonów skalą. Drążąc w głąb materii muzycznej, kompozytor swobodnie kształtował formę, rozpinając ją na wielu płaszczyznach, a z linearnie wysnuwanych wątków tworzył konstelacje subtelnych barw. „Malarską” wyobraźnię kompozytora tłumaczy jego druga pasja – malarstwo. Prezentując postawę nieustannie poszukującego nowatora, Bujarski godził nowoczesność z odległą tradycją, nawiązywał do klasycznych wzorów kultury greckie, do kunsztownych form baroku, poruszał odwieczne tematy związane z egzystencją człowieka.

Literatura: T. Malecka Musica domestica Zbigniewa Bujarskiego, „Ruch Muzyczny” 1978 nr 18/19; T. Malecka Zbigniew Bujarski od „El Hombre” do „Narodzenia”, w: Przemiany techniki dźwiękowej, stylu i estetyki w polskiej muzyce lat 70., red. L. Polony, Kraków 1986; Świat muzyki Zbigniewa Bujarskiego. Twórczość pieśniowa, w: Krakowska szkoła kompozytorska 1888–1988, red. T. Malecka, Kraków 1992; Odnawianie tradycji w muzyce Zbigniewa Bujarskiego, w: Muzyka polska 1945–1995, red. K. Droba i in., Kraków 1996; R. Pilch-Żabicka Muzyka instrumentalna Zbigniewa Bujarskiego, praca mgr pod kier. dr A. Jarzębskiej, UJ 1992 (maszynopis).

 

Kompozycje

Instrumentalne:

Tryptyk na orkiestrę smyczkową i perkusję, 1958

Strefy na zespół symfoniczny, 1961, wyd. Kraków 1963

Kinoth na orkiestrę, 1963, wyd. Kraków 1965

Contraria na orkiestrę symfoniczną, 1965, wyk. Warszawska Jesień 1966, wyd. Kraków 1970

Musica domestica na kameralną orkiestrę smyczkową, 1977

Concerto per archi na skrzypce i orkiestrę smyczkową, 1979, wyd. Kraków 1983

Similis Greco na orkiestrę, 1979, wyd. Kraków 1982

I Kwartet smyczkowy „na otwarcie domu”, 1980, wyd. Kraków 1985

Veni Creator Spiritus na organy, 1983, wyd. Kraków 1994

II Kwartet smyczkowy „na Adwent”, 1984, wyd. Kraków 1992

Veni Creator Spiritus na orkiestrę, 1988

III Kwartet smyczkowy „na Wielkanoc”, 1989

Concerto per archi II na wiolonczelę i orkiestrę, 1992

Lęk ptaków I na skrzypce, altówkę i perkusję, 1993, wyd. Kraków 1997

Scolaresca na orkiestrę smyczkową, 1993, wyd. Kraków 1998

Lęk ptaków II na 2 klarnety i perkusję, 1994, wyd. Kraków 1997

Pavana „dla oddalonej” na orkiestrę smyczkową, 1994

Lęk ptaków III na skrzypce, altówkę, 2 klarnety i perkusję, 1995, wyd. Kraków 1997

Cassazione per Natale na zespół dęty i perkusję, 1996

Per cello na wiolonczelę, 1996

Lumen (z cyklu Similis Greco), 1998

La danza per „Aukso”, 1998, prawyk. Kraków 22 V 1999, wyk. orkiestra AUKSO, dyryg. M. Moś

Do przestrzeni na orkiestrę, 2008-2009, dedyk. K. Moszumańska-Nazar, prawyk. Kraków 17 III 2009, wyk. Orkiestra Symfoniczna Akademii Muzycznej w Krakowie, dyryg. P. Przytocki; wyd. Kraków 2009 PWM

Wokalno-instrumentalne:

Krzewy płonące na głos i zespół kameralny, 2 wersja na głos i fortepian, sł. T. Śliwiak, 1958, wyd. Kraków 1963

Synchrony I na sopran i zespół kameralny, 1959

Synchrony II na sopran, chór mieszany i orkiestrę symfoniczną, 1960

Kompozycja kameralna na głos, flet, harfę, fortepian, perkusję, 2 mikrofony, wzmacniacz i głośniki, sł. S. Tsuboi i K. Tanaka, z przekładu rosyjskiego tłum. J. Pleśniarowicz, 1963, wyk. Warszawska Jesień 1964, wyd. Kraków 1965

El Hombre, oratorium, tekst z ks. Hioba, Psalmu XII, poezji angielskiej i francuskiej, 1969–73, wyk. Warszawska Jesień 1974, wyd. Kraków 1980

Ogrody na głos i orkiestrę symfoniczną, sł. M. Krużel, K. Iłłakowicz, J. Iwaszkiewicz, 1981–87

Da Bóg nam kiedyś…, pieśń na bas i fortepian, sł. J. Lechoń, 1982

Narodzenie (z cyklu Similis Greco) na chór mieszany i orkiestrę symfoniczną, sł. „modlitwy abecadłowej”, 1983

Pięć pieśni na sopran, orkiestrę smyczkową i wibrafon, sł. J.G. Brown, 1994–96

muzyka teatralna i filmowa