Borek, Krzysztof

Borek Krzysztof, †20 II 1573, polski kompozytor. Podawane w dawniejszej  literaturze niepełne i sprzeczne informacje o tej postaci zweryfikowano w minionym półwieczu w oparciu o badania źródłowe (M. Perz, T.M. Czepiel, E. Zwolińska). Borek pochodził ze szlacheckiej rodziny Borków linii z Trzcieńca (ziemia jędrzejowska), pieczętującej się herbem Wąż. Najpóźniej od 17 III 1556 aż do śmierci był prepozytem kapeli rorantystów na Wawelu, a wcześniej (1547–48) kapelanem i muzykiem na dworze królowej Bony. Wiadomo też, że posiadał dwa kościelne beneficja: w parafii w Mieronicach (od 1549) i w Sędziszowie (od 1551).

Msza Te Deum laudamus i msza bez tytułu (cykl bez części Agnus Dei), zachowały się w zespole czterech rękopiśmiennych partesów roranckich (sygn. Kk I.1 Arch. Kapituły Katedralnej na Wawelu; Borkowi przypisuje się ponadto obecną w tym samym źródle adaptację jednej z mszy Josquina des Prez).

Oba dzieła są w obsadzie na głosy niskie, do dziś niejasna pozostaje kwestia kompletności źródła: zachowały się 4 głosy, ale późniejszy dopisek „5 vocum” w mszy bez tytułu, jak i cechy niektórych fragmentów mszy Te Deum laudamus sugerują, że wersja oryginalna była 5-głosowa. Styl kompozytorski Borka wyróżnia stosowanie polifonii imitacyjnej i swobodnej, imitacji inicjalnej z zachowaniem jednorodnego materiału melodyczno-tematycznego w kolejnych częściach cyklu oraz kontrastów faktury (polifoniczna i deklamacyjna). W mszy Te Deum laudamus obecny jest też szczególny rodzaj techniki cantus firmus – wprowadzenie w tenorze fragmentów tytułowego hymnu (melodia z tekstem).

Literatura: M. Perz i E. Zwolińska, Do dziejów kapeli rorantystów w XVI stuleciu i biografii Krzysztofa Borka, „Muzyka” 1971 nr 2; W. Urban Notatki źródłowe o muzykach polskich w XVI w., „Muzyka” 1987 nr 1; K. Morawska, Renesans, w: Historia muzyki polskiej, red. S. Sutkowski, Warszawa [1994]; J. M. Chomiński, K. Wilkowska-Chomińska, Historia muzyki polskiej, cz. I, Kraków 1995; T.M.M. Czepiel Music at the Royal Court and Chapel in Poland c. 1543–1600, Nowy Jork – Londyn 1996; P. Poźniak, Repertuar polskiej muzyki wokalnej w epoce Renesansu, Kraków 1999; E. Zwolińska, Wstęp w: Dwie msze ‘ad imitationem’ z rękopisu Kk I.1 – Josquin des Prez/Krzysztof Borek(?), Pierre Certon, «Musica in Ecclesia Cathedrali Cracoviensi Audita» t. 3, red. P. Poźniak,  Kraków 2016; E. Zwolińska, Wstęp w: Krzysztof Borek – Dwie msze z rękopisu Kk I.1, «Musica in Ecclesia Cathedrali Cracoviensi Audita» t. 10, Kraków 2020.