Bartkowski Bolesław, *3 III 1936 Sarbice II (kieleckie), †25 III 1998 Lublin, polski muzykolog, ksiądz Zgromadzenia Księży Salezjanów (SDB). W latach 1955–57 studiował filozofię w Wyższym Seminarium Duchownym Księży Salezjanów w Krakowie, w latach 1957–61 na Wydziale Teologii KUL; w 1961 przyjął święcenia kapłańskie. Studia muzykologiczne odbył w latach 1961–66 w Instytucie Muzykologii Kościelnej KUL, w którym w 1967 został asystentem. W 1971 na podstawie dysertacji Śpiewy procesji palmowej w polskich rękopisach liturgicznych (XIII–XVIII w.) uzyskał stopień doktora, w 1982 habilitował się, w 1984 objął Katedrę Etnomuzykologii i Hymnologii; w 1992 otrzymał stanowisko i tytuł profesora, w latach 1983–87 był prodziekanem Wydziału Teologii KUL, w latach 1987–89 kierownikiem Instytutu Muzykologii Kościelnej, od 1989 prorektorem KUL. Od 1971 Bartkowski prowadził wraz z współpracownikami i studentami coroczne badania terenowe połączone z akcją nagrywania religijnego folkloru muzycznego, dzięki której powstał obszerny zbiór fonograficzny (ok. 25 tys. melodii); zbiór ten, pozwalający na utrwalenie zanikających zjawisk rodzimej kultury, ma ważne znaczenie dla polskiej etnomuzykologii. Bartkowski wykładał historię muzyki, style muzyczne, etnomuzykologię, metodologię muzykologii, metodykę badań nad pieśniami religijnymi. Uczestniczył w wielu konferencjach muzykologicznych i interdyscyplinarnych w kraju i za granicą (m.in. Dubrownik 1973, Groningen 1975, Ratyzbona 1979, Budapeszt 1983, Eichstätt 1989); należał do Towarzystwa Naukowego KUL, podkomisji muzyki sakralnej przy Komisji Liturgicznej Episkopatu Polski, Internationale Arbeitsgemeinschaft für Hymnologie; w latach 1981–83 był wiceprezesem zarządu sekcji muzykologów ZKP.
Naukowy dorobek Bartkowskiego tworzą głównie prace poświęcone chorałowi gregoriańskiemu i polskiej religijnej pieśni ludowej. Dla badań nad chorałem ważne są zwłaszcza publikacje na temat repertuaru pochodzącego z nieznanych źródeł (np. śpiewy Visitatio Sepulchri, hymn Gloria laus). Problematyka pieśni religijnej, podjęta przez Bartkowskiego w kontekście doświadczeń choralistycznych, dotyczy śpiewów funkcjonujących w żywej tradycji. W artykułach i studiach etnomuzykologicznych – bazujących na zgromadzonym archiwum dźwiękowym wyposażonym także w transkrypcje i opis specjalistyczny – autor ukazał cechy religijnego folkloru muzycznego, m.in. w zakresie rytmiki, wariabilności, tonalności, zróżnicowania gatunkowego, z uwzględnieniem uwarunkowań życia religijnego-społecznego. Książka o stylach i formach, wsparta na integracji metod choralistyki, hymnologii i etnomuzykologii, zawiera systematyzację polskich ludowych śpiewów religijnych, stanowi zarazem istotny przyczynek do definicji rodzimej kultury muzycznej. Świadectwem prac dokumentacyjnych stał się t. 1 rozpoczętej i redagowanej przez Bartkowskiego serii Polskie śpiewy religijne społeczności katolickich, prezentujący materiał muzyczny z rozbudowanym komentarzem naukowym. Dla pism Bartkowskiego charakterystyczne są refleksje metodologiczne nad wzajemnymi relacjami między różnymi gałęziami muzykologii, a także rozważania nad kształtem i tendencjami współczesnej religijnej kultury muzycznej w Polsce.
Literatura: T. Jasiński, I. Pawlak Instytut Muzykologii, w: Księga pamiątkowa w 75-lecie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Wkład w kulturę polską w latach 1968–1993, red. M. Rusecki, Lublin 1994.
Gradual kanoników regularnych z Czerwińska, Visitatio Sepulchri w polskich przekazach średniowiecznych oraz Hymn „Gloria laus” w polskich zabytkach chorałowych, «Musica Medii Aevi» t. 3, 4 oraz 6, Kraków 1968, 1973, 1977
Repertuar śpiewów procesji palmowej w polskich zakonnych rękopisach liturgiczno-muzycznych (XIII–XVIII w.), «Studia Theologica Varsaviensia» 1973 nr 2
Musikalische Kriterien der Auswahl der Gesänge und Notationsprobleme oraz Gregorianischer Choral und musikalische Formen des geistlichen Volksgesanges in Polen, «Internationale Arbeitsgemeinschaft für Hymnologie Bulletin» nr 2, 1975,
nr 11, 1983
Piąty rok badań nad pieśniami religijnymi, «Zeszyty Naukowe KUL» 1976 nr 3
Problem ludowości i wariabilności polskich pieśni religijnych żyjących w tradycji ustnej, Muzyczna kultura religijna jako przedmiot badań muzykologicznych oraz O niektórych uwarunkowaniach i inspiracjach rozwoju religijnej pieśni polskiej, «Seminare» 1977, 1981, 1985
Niektóre cechy muzycznej metro-rytmiki polskich pieśni religijnych żyjących w tradycji ustnej oraz Pieśni o św. Stanisławie zachowane w żywej tradycji, «Summarium. Sprawozdania Towarzystwa Naukowego KUL» 1978, 1981
Badania żywej tradycji polskich pieśni religijnych a hymnologia, «Zeszyty Naukowe PWSM w Katowicach» nr 18, 1978
Przedmiot badań i źródła etnografii muzycznej (uwagi metodologiczne), „Muzyka” 1979 nr 3
Z problematyki badań nad żywą tradycją polskich śpiewów religijnych, w: Dzieło muzyczne. Teoria, historia, interpretacja, księga pamiątkowa J.M. Chomińskiego, red. I. Poniatowska, Kraków 1984
Polskie śpiewy religijne w żywej tradycji. Style i formy, Kraków 1987 (praca habilitacyjna)
Uwagi o polskich religijnych pieśniach narracyjnych, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 1989 z. 7
Über die religiöse Volksmusik in Polen, w księdze pamiątkowej H. Unverrichta, red. K. Schlager, Tutzing 1992
Repertuar pieśni nabożnych w żywej tradycji lokalnej (wartość i kryteria doboru), w: Sympozja 2. Śpiew wiernych w odnowionej liturgii, red. R. Pośpiech, P. Tarlinski, Opole 1993
Polnische Kirchenlieder in der katholischen Liturgie, w: Kirchenmusikalisches Erbe und Liturgie, red. K. Schlager, H. Unverricht, Tutzing 1995
hasła encyklopedyczne, sprawozdania, recenzje
redakcja:
Polskie śpiewy religijne społeczności katolickich. Studia i materiały, t. 1, Lublin 1990
Współczesna polska religijna kultura muzyczna jako przedmiot badań muzykologii. Zakres pojęciowy, możliwości badawcze, z S. Dąbkiem i A. Zolą, Lublin 1992
udział w komitecie red. Śpiewnika Liturgicznego, red. K. Mrowieć, Lublin 1991
