logotypes-ue_ENG

Bajoras, Feliksas

Biogram i literatura

Bajoras Feliksas, *7 X 1934 Olita, litewski kompozytor. Naukę muzyki rozpoczął w Kownie pod kierunkiem Vincasa Bacevičiusa (ojca G. Bacewicz). Ukończył konserwatorium litewskie w Wilnie, gdzie studiował grę na skrzypcach u A. Livontasa (dyplom 1957) i kompozycję u J. Juzeliūnasa (dyplom 1963). W latach 1957–58 pracował jako skrzypek w orkiestrze filharmonii, w latach 1958–63 w orkiestrze radia i telewizji w Wilnie.

W latach 1965–84 był kierownikiem muzycznym w Teatrze Młodzieży w Wilnie. W latach 1984–88 mieszkał w Stanach Zjednoczonych. W latach 1990–93 był kierownikiem muzycznym w Litewskim Teatrze Dramatycznym w Wilnie. Od 1992 wykłada kompozycję w Akademii Muzycznej w Wilnie. Laureat znaczących litewskich nagród muzycznych, m.in. nagrody państwowej (1981), nagrody im. B. Dvarionasa (1989) i nagrody im. J. Švedasa (1990). Utwory Bajorasa wykonywano na wielu festiwalach muzycznych, m.in. na Litwie, w Polsce, Finlandii, Niemczech, Stanach Zjednoczonych i Japonii.

Twórczość Bajorasa stanowi syntezę XX-wiecznego warsztatu kompozytorskiego z litewską pieśnią ludową; narodowość w muzyce Bajorasa nie oznacza jednak rekonstrukcji czy stylizacji. Pieśniowość o proweniencji ludowej stała się podstawą dla stylu indywidualnego Bajorasa. W jego utworach instrumentalnych nie ma dosłownych cytatów z muzyki ludowej, z której kompozytor przejął jej idiom: intonacje, skalowe uszeregowania, rodzaj ekspresji, a także idee „światoodczuwania”. Twórczość Bajorasa obejmuje różne gatunki muzyczne: od lapidarnych pieśni i miniatur instrumentalnych, poprzez utwory na różne zespoły instrumentalne i dzieła symfoniczne, po operę i oratorium. W latach 90. w centrum muzyki Bajorasa znalazła się – obok idei ludowości – również idea sacrum.

Literatura: M. Janicka-Słysz „Muzyka dla Sandomierza” Feliksasa Bajorasa..., w: W kręgu muzyki litewskiej, praca zbior., red. K. Droba, Kraków 1997.

Kompozycje

Instrumentalne:

orkiestrowe:

I Symfonia 1964, 2. wersja 1970

II Symfonia „Stalaktitai” (‘stalaktyty’) na orkiestrę smyczkową, 1970

III Symfonia 1972, 2. wersja 1976, 3. wersja 1978

Legendy, poemat symfoniczny, 1962, 2. wersja 1965, 3. wersja 1969

Rondo 1976, 2. wersja 1977

Dyptyk 1984, 2. wersja 1993

Exodus I 1995

Exodus II 1996, wyk. Kraków 1996

na orkiestrę smyczkową:

Veiksmažodžių siuita (‘suita czasowników’) 1966

Intermezzo 1966

Preludium i toccata 1967

Ballada 1968

Postludium 1970

kameralne:

Muzyka dla siedmiu, suita na instrumenty klasyczne i ludowe, 1975

Wariacje na kontrabas i kwartet smyczkowy, 1968

Cztery szkice na kwartet smyczkowy, 1968

Kwartet wileński – dyptyk 1975

Trio na obój, skrzypce i organy, 1961

na skrzypce i fortepian:

Sonatina 1960

15 utworów 1973

Prabėgę metai (‘minione lata’), sonata, 1979

Laukimas (‘oczekiwanie’) – Muzyka dla Sandomierza 1989, wyk. Sandomierz 1989

Pulvis Fiat na kontrabas i perkusję, 1997

utwory na instrumenty solo, m.in.:

Wariacje nr 2 na fortepian, 1970, nr 3, 1975

14 utworów na fortepian, 1975

Elegia na obój, 1974

Alias na akordeon, 1980

Wokalne i wokalno-instrumentalne:

Paslaptis (‘tajemnica’), 2 pieśni religijne na chór mieszany a cappella, sł. J. Gutauskas, 1984

liczne pieśni na głos i fortepian, m.in.:

Dyptyk, sł. S. Geda, 1968

Sakmių siuita (‘suita opowieści’), sł. ludowe, 1969

Žvangučiai (‘dzwoneczki’), sł. R. Skučaite, 1977

Karnavalas (‘karnawał’), sł. M. Vainilaitis, 1977

Saulutė nusileido (‘słońce zaszło’), sł. ludowe, 1986

***

Amžinoji ugnis (‘ogień wieczny’), poemat na sopran i skrzypce, sł. R. Skučaite, 1977

Vestuvinės dainos (‘pieśni weselne’), 5 pieśni ludowych na głos i instrumenty ludowe, 1977

Tryptyk na głos, flet, skrzypce, wiolonczelę i fortepian, sł. M. Martinaitis, 1981, 2. wersja na głos i fortepian 1982, wyk. Lusławice 1983

Dzūkų dainos (‘pieśni dzukijskie’), cykl pieśni ludowych na głos, flet, obój, wiolonczelę i fortepian lub klawesyn: 1. Darbo dainos (‘pieśni pracy’) 1983, 2. Meilės dainos (‘pieśni miłosne’) 1984, 2. wersja 1996, 3. Kalendorinės dainos (‘pieśni kalendarzowe’), 1981

Missa in musica na głos, puzon, kontrabas i fortepian, 1993, 2. wersja 1996

Trzy sonety na głos i organy, sł. R. Dambrauskaitė, 1993, 2. wersja 1994, 3. wersja 1995

Žodžiai ir Magija (‘słowa i magia’) na głos i puzon, sł. Dainius, 1995, wyk. Wrocław 1995

Karo dainos (‘pieśni wojenne’) na głos i orkiestrę smyczkową, sł. ludowe, 1978

Ženklas (‘znak’) na sopran, perkusję i orkiestrę smyczkową, sł. M. Tomonis, 1996

liczne pieśni chóralne, m.in.: Rytas (‘poranek’) na chór mieszany i instrumenty ludowe, sł. ludowe, 1979

Pieśni mszalne na chór mieszany i organy, 1988

Varpo kėlimas (‘podnoszenie dzwonu’), oratorium na sopran, mezzosopran, tenor, bas, chór mieszany i orkiestrę, sł. J. Strielkūnas, 1980

Dievo avinėlis (‘Baranek Boży’), opera, libr. R. Šavelis z poezją M. Martinaitisa i S. Gedy, 1982

muzyka teatralna i filmowa